کودهای مایع برای مرکبات: مزایا و روش‌های استفاده موثر
فهرست مطالب
مقدمه
کودهای مایع یکی از پیشرفته‌ترین انواع کودهای شیمیایی هستند که به صورت محلول در آب فرموله می‌شوند و به صورت مستقیم توسط ریشه یا برگ گیاهان قابل جذب هستند. این کودها حاوی مجموعه‌ای متعادل از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه شامل عناصر پرمصرف (ماکرو) و عناصر کم‌مصرف (میکرو) هستند.
در سال‌های اخیر، استفاده از کودهای مایع در کشاورزی مدرن، رشد چشم‌گیری داشته است. زیرا درختان مرکبات برای دستیابی به عملکرد بالا و کیفیت مطلوب میوه، نیازمند تغذیه دقیق، مستمر و هدفمند هستند.
از سوی دیگر، ویژگی‌هایی مانند قابلیت مصرف از طریق سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، پاشش برگی و حتی ترکیب با سموم یا قارچ‌کش‌ها، باعث شده که کودهای مایع کارایی بسیار بیشتری داشته باشند. در باغات مرکبات، که اغلب در مناطقی با محدودیت منابع آبی یا خاک‌های با کمبود مواد مغذی واقع شده هستند، کود مایع این امکان را فراهم می‌کند که با حداقل مصرف، حداکثر بهره‌وری به‌دست آید.
همچنین این کودها به دلیل یکنواختی در پخش، کاهش هدررفت عناصر غذایی و توانایی اصلاح سریع کمبودهای تغذیه‌ای، موجب افزایش عملکرد، بهبود کیفیت میوه از نظر اندازه، طعم، رنگ و ماندگاری پس از برداشت می‌شوند.
همه این عوامل باعث شده است که کودهای مایع به عنوان ابزاری ضروری در مدیریت تغذیه‌ای هوشمند در باغداری مدرن شناخته شوند و به صورت روزافزون در بین باغداران مرکبات محبوبیت یابند.
مزایای استفاده از کودهای مایع برای مرکبات
استفاده از کودهای مایع در تغذیه درختان مرکبات، به خصوص در سال‌های اخیر، به دلیل مزایای فراوانی که دارند، به یکی از روش‌های اصلی و علمی در مدیریت تغذیه باغ‌های مرکبات تبدیل شده است. این نوع کودها به دلیل ساختار محلول خود، امکان جذب سریع، دقیق و موثر عناصر غذایی را فراهم می‌کنند و از سوی دیگر، مدیریت مصرف آن‌ها آسان‌تر و به‌صرفه‌تر است. در ادامه به توضیح جامع دو مورد از مهم‌ترین مزایای کودهای مایع در کشت مرکبات می‌پردازیم.
جذب سریع مواد مغذی توسط گیاه
یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های کودهای مایع، قابلیت جذب بسیار سریع آن‌ها توسط گیاه است. بر خلاف کودهای جامد که ابتدا باید در خاک حل شوند و سپس جذب شوند، عناصر موجود در کودهای مایع، از قبل به صورت کامل در آب حل شده‌اند و پس از ورود به خاک یا تماس با برگ، در مدت زمان بسیار کوتاهی توسط گیاه جذب می‌شوند. این ویژگی در کشت مرکبات که در مراحل خاصی از رشد به تغذیه فوری و دقیق نیاز دارند، بسیار حائز اهمیت است.
جذب سریع باعث می‌شود که پاسخ گیاه به تغذیه کاملا محسوس و قابل مشاهده باشد، مخصوصا زمانی که درختان دچار کمبود یک یا چند عنصر غذایی هستند. این سرعت در اصلاح کمبودها نقش مهمی در حفظ سلامت گیاه، افزایش فتوسنتز، تقویت رشد زایشی و افزایش کیفیت میوه دارد. از طرف دیگر، جذب سریع و مستقیم عناصر غذایی، به کاهش اثرات منفی ناشی از رقابت عناصر در خاک (مانند تثبیت فسفر یا از دست رفتن نیتروژن) کمک می‌کند. در نتیجه، عملکرد نهایی درختان مرکبات از نظر کمی و کیفی، به شکل محسوسی بهبود می‌یابد.
کاهش هدررفت کود و آلودگی محیط زیست
یکی دیگر از مزایای مهم کودهای مایع، کاهش چشم‌گیر تلفات عناصر غذایی و تاثیر مثبت بر حفظ محیط زیست است. در روش‌های سنتی استفاده از کودهای جامد، بخش قابل‌توجهی از مواد مغذی به دلایل مختلف از جمله شستشو توسط باران یا آبیاری، تثبیت در خاک یا تبخیر از سطح خاک، از دست می‌روند و عملا به ریشه گیاه نمی‌رسند. این هدررفت علاوه بر اینکه باعث افزایش هزینه‌های تولید می‌شود، موجب ورود مواد شیمیایی به منابع آبی و آلودگی خاک نیز می‌گردد.
در مقابل، کودهای مایع به دلیل قابلیت کاربرد مستقیم، کنترل‌شده و هدفمند، امکان استفاده دقیق‌تری از مواد مغذی را فراهم می‌کنند. به خصوص در باغ‌های مرکبات که اغلب از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای استفاده می‌کنند، تزریق کود مایع به سیستم آبیاری باعث می‌شود که کود به صورت مستقیم به ریشه درخت برسد و در محل مورد نیاز جذب شود. این روش موجب حداقل تلفات و بیشترین بهره‌وری از هر واحد کود مصرفی می‌شود. از سوی دیگر، استفاده از کودهای مایع باعث می‌شود کشاورز بتواند مقدار مصرف را با توجه به نیاز دقیق درختان تنظیم کند و از مصرف بیش از حد یا کم‌بودن کود جلوگیری کند. این تغذیه هدفمند، افزون بر بهبود سلامت درختان، از تجمع نیترات‌ها یا سایر مواد شیمیایی در خاک و آب‌های زیرزمینی جلوگیری می‌کند.
انواع کودهای مایع مناسب برای مرکبات
در تغذیه درختان مرکبات، انتخاب نوع کود مناسب نقش اساسی در رشد بهینه، عملکرد بالا و تولید میوه‌هایی با کیفیت و بازارپسند دارد. مرکبات درختانی هستند که در طول دوره رشد و باردهی، نیاز مداوم به دریافت عناصر غذایی دارند. این نیازها با توجه به مرحله رشدی گیاه و شرایط خاک و آب، متغیر است. کودهای مایع به دلیل قابلیت تنظیم دقیق ترکیب عناصر غذایی، سرعت جذب بالا و امکان استفاده از طریق آبیاری یا محلول‌پاشی، به عنوان یکی از موثرترین روش‌های تغذیه در باغ‌های مرکبات شناخته می‌شوند. در ادامه به انواع کودهای مایع مناسب برای مرکبات می‌پردازیم.
کود نیتروژن مایع
نقش اصلی نیتروژن در تحریک رشد رویشی، افزایش سطح برگ‌ها و افزایش کلروفیل گیاه است. در مرکبات، مصرف نیتروژن مخصوصا در مراحل اولیه رشد، قبل از گل‌دهی و بعد از برداشت محصول اهمیت دارد. کودهای مایع نیتروژنه مانند نیترات آمونیوم یا اوره مایع، بسیار سریع جذب می‌شوند و باعث رشد سریع شاخه‌ها و برگ‌ها می‌شوند. همچنین، در صورت بروز کمبود نیتروژن، می‌توان با محلول‌پاشی این کودها، به سرعت این مشکل را برطرف کرد.
کود فسفر مایع
فسفر برای تقویت رشد ریشه، تحریک گل‌دهی و افزایش تشکیل میوه ضروری است. کودهای فسفاته مایع مانند اسید فسفریک یا فسفات آمونیوم مایع، در مراحل اولیه رشد نهال و همچنین در ابتدای فصل رشد درختان بالغ مورد استفاده قرار می‌گیرند. فسفر کافی باعث می‌شود درخت ریشه‌های قوی‌تری داشته باشد و توانایی جذب آب و عناصر دیگر افزایش یابد.
کود پتاسیم مایع
پتاسیم مهم‌ترین عنصر در بهبود کیفیت میوه، افزایش قند، رنگ، اندازه، سفتی پوست و افزایش مقاومت به آفات و بیماری‌ها محسوب می‌شود. کودهای مایع پتاسیمی مثل پتاسیم نیترات یا پتاسیم سولفات مایع در مراحل بزرگ شدن میوه و رسیدگی آن‌ها کاربرد زیادی دارند. مصرف کافی پتاسیم باعث می‌شود میوه‌های مرکبات از نظر بازار پسندی، ماندگاری پس از برداشت و طعم در سطح بالاتری قرار بگیرند.
کودهای مایع حاوی عناصر کم‌مصرف
در کنار عناصر اصلی، گیاهان به مقادیر کمی از عناصر دیگری نیاز دارند که به آن‌ها عناصر کم‌مصرف یا ریزمغذی گفته می‌شود. این عناصر اگرچه در مقدار کم مورد نیاز هستند، اما نبود یا کمبود آن‌ها می‌تواند به شدت عملکرد و سلامت درخت را تحت تاثیر قرار دهد. در باغ‌های مرکبات، کودهای مایع حاوی عناصر میکرو یکی از ضروری‌ترین مکمل‌های تغذیه‌ای هستند، به خصوص در مناطقی با خاک‌های آهکی یا دارای pH بالا که جذب این عناصر با مشکل مواجه می‌شود.
- آهن برای تشکیل کلروفیل و جلوگیری از زردی برگ‌ها ضروری است. کمبود آهن در مرکبات مخصوصا در خاک‌های قلیایی رایج است و به صورت زرد شدن برگ‌های جوان دیده می‌شود. کودهای مایع آهن، به شکل کلاته فرموله می‌شوند تا جذب سریع و موثری از طریق برگ یا ریشه داشته باشند.
- روی در فرایندهای متابولیکی و رشد برگ‌ها و شاخه‌ها نقش دارد. کمبود روی باعث کوچک شدن برگ‌ها، فاصله کوتاه بین گره‌ها و ریزش میوه‌های جوان می‌شود. کود مایع روی، مخصوصا در مراحل رشد رویشی و قبل از گل‌دهی توصیه می‌شود.
- منگنز در فعالیت آنزیم‌ها و فتوسنتز نقش دارد. کمبود آن ممکن است به صورت لکه‌های زرد در بین رگبرگ‌ها در برگ‌های جوان ظاهر شود. مصرف مایع منگنز، معمولا همراه با آهن و روی، در اصلاح این نوع کمبودها بسیار موثر است.
روش‌های استفاده از کودهای مایع در کشت مرکبات
در تغذیه درختان مرکبات، علاوه بر انتخاب نوع کود مناسب، روش مصرف کود نیز نقش مهمی در میزان جذب، اثربخشی و بازدهی نهایی دارد. کودهای مایع به دلیل ساختار محلول و جذب سریع، این قابلیت را دارند که به چند روش مختلف توسط گیاه جذب شوند. دو روش اصلی و پرکاربرد در استفاده از کودهای مایع برای باغ‌های مرکبات، تزریق از طریق آب آبیاری و محلول‌پاشی برگی هستند. هر یک از این روش‌ها دارای مزایا، زمان‌بندی‌ها و شرایط خاص خود هستند که در ادامه به صورت کامل به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.
کوددهی همراه با آب آبیاری
کوددهی از طریق سیستم آبیاری یکی از پیشرفته‌ترین و موثرترین روش‌های استفاده از کودهای مایع در باغ‌های مرکبات است. در این روش، کود مایع به صورت مستقیم وارد سیستم آبیاری (معمولا قطره‌ای یا بارانی) شده و همراه با آب، به ریشه گیاه منتقل می‌شود. این روش ترکیبی از دو عملیات تغذیه و آبیاری است که در یک مرحله انجام می‌گیرد.
مزایای استفاده از کود مایع از طریق آب آبیاری
- جذب سریع‌تر و موثرتر عناصر غذایی توسط ریشه‌ها، زیرا مواد غذایی دقیقا به منطقه فعال ریشه منتقل می‌شوند.
- افزایش یکنواختی در توزیع کود در سطح باغ، به خصوص در سیستم‌های آبیاری قطره‌ای که دقت بالایی دارند.
- کاهش هدررفت کود به دلیل هدایت مستقیم به ناحیه ریشه، برخلاف پخش سطحی کودهای جامد که احتمال شستشو یا تبخیر دارند.
- صرفه‌جویی در زمان و هزینه نیروی کار، زیرا کوددهی بدون نیاز به عملیات جداگانه و همزمان با آبیاری انجام می‌شود.
- امکان تنظیم دقیق برنامه غذایی درختان در طول فصل رشد، متناسب با مرحله‌ی فیزیولوژیکی درخت
محلول‌پاشی روی برگ‌ها
محلول‌پاشی برگی یکی دیگر از روش‌های مهم و کاربردی در مصرف کودهای مایع برای مرکبات است. در این روش، کود به صورت محلول در آب رقیق شده و به وسیله سمپاش‌های دستی یا موتوری بر روی برگ‌ها، شاخه‌ها و در برخی موارد روی میوه‌ها پاشیده می‌شود. این روش مخصوصا در شرایطی که خاک دچار مشکلات جذب یا کمبود شدید عناصر میکرو است، بسیار مفید و موثر واقع می‌شود.
مزایای محلول‌پاشی برگی در مرکبات
- اصلاح سریع کمبودهای تغذیه‌ای، مخصوصا ریزمغذی‌هایی مانند آهن، روی، منگنز و بور که ممکن است در خاک به دلایل مختلف جذب نشوند.
- دور زدن موانع موجود در خاک مانند pH بالا، شوری یا بافت سنگین که مانع جذب از ریشه می‌شود.
- افزایش بازدهی کود مصرفی، زیرا میزان کمی از کود می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی در عملکرد گیاه داشته باشد.
- امکان انجام در مراحل حساس رشد مانند قبل از گل‌دهی یا بعد از تشکیل میوه، برای تقویت گیاه در زمان‌های بحرانی
زمان‌بندی استفاده از کودهای مایع
زمان‌بندی استفاده از کودهای مایع در مرکبات از مهم‌ترین عوامل موفقیت در تغذیه و مدیریت باغ به‌شمار می‌رود. کودهای مایع به دلیل سرعت جذب بالا و اثربخشی فوری، در صورتی که در زمان مناسب و متناسب با نیاز فیزیولوژیکی درخت استفاده شوند، تاثیر بسیار مثبتی بر رشد، باردهی و کیفیت محصول دارند. درختان مرکبات در طول سال، مراحل رشدی مختلفی مانند خواب زمستانی، رشد رویشی، گل‌دهی، تشکیل میوه، رسیدگی و برداشت را پشت سر می‌گذارند و در هر یک از این مراحل، نیاز غذایی خاصی دارند. در ادامه، به بررسی جامع و مرحله به مرحله از زمان‌بندی مصرف کودهای مایع در کشت مرکبات می‌پردازیم.
مرحله پیش از رشد فعال (پایان خواب زمستانی)
با نزدیک شدن به پایان فصل زمستان و آغاز بیداری تدریجی درختان مرکبات از اواخر اسفند تا اوایل فروردین، بهترین زمان برای آغاز برنامه تغذیه‌ای سالانه فرا می‌رسد. در این مرحله، استفاده از کودهای مایع حاوی فسفر بالا و نیتروژن ملایم به تحریک رشد ریشه‌ها و جوانه‌زنی کمک می‌کند. همچنین، محلول‌پاشی با ریزمغذی‌هایی مانند بور و روی، باعث تقویت جوانه‌های گل و آماده‌سازی درخت برای ورود به فاز رشد رویشی و گل‌دهی خواهد شد. هدف اصلی در این دوره، آماده‌سازی سیستم ریشه و جوانه‌ها برای ورود موثر به فصل رشد است.
مرحله رشد رویشی (اوایل بهار تا پیش از گل‌دهی)
در این بازه زمانی که معمولا از فروردین تا اردیبهشت ادامه دارد، درختان به سرعت وارد فاز رشد فعال برگ‌ها و شاخه‌ها می‌شوند. استفاده از کودهای مایع با نیتروژن بالا موجب افزایش سطح سبز، رشد برگ‌ها و تقویت تنه می‌شود. در این مرحله همچنین استفاده از کودهای حاوی عناصر ریزمغذی مانند آهن، منگنز و روی از طریق محلول‌پاشی، فتوسنتز و سلامت عمومی گیاه را بهبود می‌بخشد. این دوره پایه‌گذار توان تولید گل‌های سالم و با کیفیت در مرحله بعدی است.
مرحله گل‌دهی و تشکیل میوه (اواسط بهار)
در اردیبهشت ماه که شکوفه‌زدن درختان آغاز می‌شود، تغذیه هدفمند برای حفظ گل‌ها و افزایش موفقیت در تشکیل میوه از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مرحله، مصرف کودهای مایع با فسفر بالا و پتاسیم متعادل، انرژی مورد نیاز درخت برای گل‌دهی و لقاح را فراهم می‌کند. همچنین، محلول‌پاشی ریزمغذی‌هایی مانند بور، روی و مولیبدن، باعث افزایش گرده‌افشانی، جلوگیری از ریزش گل‌ها و افزایش تثبیت میوه‌ها می‌شود. نیتروژن در این زمان باید با احتیاط مصرف شود تا از رشد بیش از حد برگ‌ها و ریزش گل جلوگیری گردد.
مرحله رشد و توسعه میوه (تا پایان تابستان)
این مرحله که از خرداد تا شهریور ادامه دارد، مهم‌ترین زمان برای افزایش اندازه و کیفیت میوه است. استفاده از کودهای مایع با پتاسیم بالا باعث افزایش سایز، طعم، رنگ و قند میوه‌ها می‌شود. نیتروژن در این مرحله باید در حد متعادل باشد و کلسیم و منیزیم نیز برای تقویت دیواره سلولی، سفتی پوست و جلوگیری از ترک خوردگی میوه ضروری هستند. این دوره همچنین زمان مناسبی برای محلول‌پاشی مکمل‌های کلسیمی و پتاسیمی به خصوص در مناطق با خاک سبک یا آبیاری زیاد است.
مرحله رسیدگی میوه و برداشت (پاییز)
در ماه‌های مهر و آبان که میوه‌ها در حال رسیدن و تغییر رنگ هستند، تغذیه باید روی بهبود کیفیت نهایی محصول تمرکز داشته باشد. پتاسیم بالا در این زمان به بهبود رنگ، قند، طعم و افزایش ماندگاری پس از برداشت کمک می‌کند. محلول‌پاشی با بور و کلسیم نیز باعث افزایش استحکام پوست میوه و کاهش ریزش پیش از برداشت می‌شود. نیتروژن در این مرحله تنها در صورت مشاهده کمبود باید به مقدار بسیار محدود استفاده شود. زیرا ممکن است باعث رشد مجدد برگ‌ها و تاخیر در رسیدگی شود.
مرحله پس از برداشت و پیش از خواب زمستانی
پس از برداشت محصول و در اواخر فصل پاییز، درخت نیاز به بازیابی انرژی از دست‌رفته دارد تا خود را برای ورود به دوره خواب زمستانی آماده کند. استفاده از کودهای مایع حاوی نیتروژن متعادل و فسفر در این زمان، موجب تقویت اندام‌های ذخیره‌ای، تقویت ریشه‌ها و آماده‌سازی جوانه‌ها برای رشد سال آینده می‌شود. همچنین محلول‌پاشی با ریزمغذی‌هایی نظیر روی و بور، باعث افزایش قدرت جوانه‌های گل در بهار آینده می‌گردد. این تغذیه پاییزی، نقش اساسی در حفظ سلامت درخت در زمستان و افزایش گل‌دهی سال آینده دارد.
نکات کلیدی برای استفاده موثر از کودهای مایع
در استفاده از کودهای مایع برای کشت مرکبات، تنها انتخاب نوع کود مناسب و زمان‌بندی صحیح کافی نیست؛ بلکه رعایت یک‌سری نکات کلیدی و اصول فنی، نقش تعیین‌کننده‌ای در اثربخشی نهایی و پایداری سیستم تغذیه گیاه دارد. این نکات می‌توانند از بروز خسارات ناشی از مصرف بی‌رویه، تداخلات تغذیه‌ای یا آسیب به گیاه جلوگیری کرده و باعث حداکثر بهره‌وری از کودهای مصرفی شوند. در ادامه، به مهم‌ترین اصول و توصیه‌ها برای استفاده موثر از کودهای مایع در کشت مرکبات می‌پردازیم.
جلوگیری از مصرف بیش از حد کودهای مایع
یکی از رایج‌ترین اشتباهات در مصرف کودهای مایع، افزایش دوز مصرفی با این تصور اشتباه است که جذب بیشتر، نتیجه بهتر می‌دهد. این رویکرد نه تنها باعث اتلاف منابع می‌شود، بلکه ممکن است به واسطه شور کردن خاک، سوزاندن ریشه‌ها یا برگ‌ها و برهم زدن تعادل عناصر غذایی، به گیاه آسیب برساند.
نکات مهم برای جلوگیری از مصرف بیش از حد
- همیشه طبق دستورالعمل شرکت تولیدکننده کود عمل کنید. هر نوع کود مایع با توجه به غلظت، میزان جذب، نوع عنصر و روش مصرف (آبیاری یا محلول‌پاشی) مقدار مشخصی دارد.
- برای محلول‌پاشی برگی، دقت بیشتری لازم است، چون جذب از طریق برگ بسیار سریع‌تر است و احتمال سوختگی در صورت غلظت بالا بیشتر خواهد بود.
- افزایش تعداد دفعات کوددهی با دوز کمتر، بهتر از مصرف ناگهانی و سنگین است.
آزمایش خاک و برگ، پایه تصمیم‌گیری علمی
برای استفاده موثر از کودهای مایع، لازم است قبل از هر چیز از وضعیت واقعی خاک و درختان مطلع شوید. آزمایش خاک و برگ می‌تواند میزان عناصر موجود، کمبودهای واقعی و نیازهای درخت را به صورت دقیق مشخص کند و از مصرف بی‌مورد یا نامناسب کود جلوگیری کند.
مزایای آزمایش خاک و برگ
- تعیین دقیق عناصر کم‌مصرف یا پرمصرف مورد نیاز
- جلوگیری از اختلالات تغذیه‌ای ناشی از زیاد بودن یک عنصر و کمبود دیگری
- تنظیم فرمول اختصاصی و مرحله‌ای کوددهی بر اساس نیاز واقعی درخت
ترکیب هوشمندانه کودهای مایع با سایر روش‌های تغذیه
اگرچه کودهای مایع دارای مزایای فراوانی هستند، اما به تنهایی نمی‌توانند جایگزین کامل تمام نیازهای تغذیه‌ای درختان مرکبات شوند. بهترین نتایج زمانی حاصل می‌شود که از کودهای مایع در کنار سایر روش‌های تغذیه‌ای مثل کودهای گرانوله، آلی یا کمپوست به درستی استفاده شود.
زمان‌بندی دقیق و هماهنگی با مراحل رشد
استفاده از کود مایع در زمان نامناسب، حتی اگر با فرمول درست باشد، می‌تواند اثربخشی ضعیفی داشته یا حتی مضر باشد. بنابراین شناخت مرحله رشدی درخت و نیاز خاص آن مرحله، در انتخاب نوع کود و زمان مصرف بسیار مهم است.
جمع‌بندی: کودهای مایع، راهکاری موثر برای افزایش عملکرد مرکبات
کودهای مایع، امروزه به یکی از ارکان ضروری مدیریت تغذیه در باغ‌های مرکبات تبدیل شده‌اند. این نوع کودها با قابلیت جذب سریع، دقت در مصرف، قابلیت اختلاط با آب آبیاری و امکان محلول‌پاشی مستقیم بر برگ‌ها، فرصت بسیار مناسبی برای رفع کمبودهای تغذیه‌ای در کوتاه‌ترین زمان ممکن فراهم می‌کنند. استفاده هدفمند از کودهای مایع در مراحل مختلف رشد درخت می‌تواند به صورت چشم‌گیری موجب افزایش کمی و کیفی محصول، بهبود سلامت گیاه، کاهش ریزش گل و میوه و ارتقا مقاومت در برابر تنش‌های محیطی شود. با این حال، بهره‌گیری موثر از این تکنولوژی نیازمند دقت در انتخاب فرمول مناسب، رعایت دوز صحیح مصرف، زمان‌بندی دقیق، توجه به نتایج آزمایش خاک و برگ و نیز در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و سلامت خاک است. ترکیب هوشمندانه کودهای مایع با روش‌های دیگر کوددهی همچون کودهای آلی یا گرانوله نیز باعث تکمیل چرخه تغذیه درختان شده و پایداری تولید را تضمین می‌نماید. توصیه نهایی برای باغداران این است که به کود مایع نه به عنوان یک جایگزین سریع، بلکه به عنوان یک ابزار دقیق و علمی در سیستم مدیریت تغذیه نگاه کنند. ابزاری که اگر با شناخت صحیح و برنامه‌ریزی دقیق به کار گرفته شود، می‌تواند بازدهی باغ‌های مرکبات را به سطحی کاملا حرفه‌ای و اقتصادی برساند.
