کودهای مایع برای برنج: مزایا و روش‌های استفاده موثر
فهرست مطالب
مقدمه
کشت برنج به عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات استراتژیک کشاورزی، نقش اساسی در تامین امنیت غذایی جمعیت جهان، به خصوص در کشورهای آسیایی دارد. به منظور دستیابی به عملکرد بالا و افزایش بهره‌وری در کشت برنج، تغذیه صحیح و متعادل گیاه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در این راستا، استفاده از کودهای شیمیایی به خصوص در فرم‌های پیشرفته‌تر مانند کودهای مایع که جذب سریع‌تری دارند، توجه بسیاری از کشاورزان و کارشناسان زراعت را به خود جلب کرده است.
کودهای مایع به عنوان نسل جدیدی از کودها، دارای ویژگی‌هایی از جمله جذب سریع، قابلیت محلول‌پاشی، توزیع یکنواخت مواد مغذی و امکان استفاده در مراحل مختلف رشد گیاه هستند. این ویژگی‌ها سبب شده‌اند که کودهای مایع به خصوص در سیستم‌های زراعی حساس مانند برنج‌کاری، به سرعت جایگاه ویژه‌ای پیدا کنند.
استفاده از این کودها در مزارع برنج، علاوه بر اینکه موجب افزایش راندمان تولید می‌شود، به بهبود کیفیت محصول، صرفه‌جویی در مصرف آب و کود و کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی نیز کمک می‌کند.
مزایای استفاده از کودهای مایع برای کشت برنج
در کشاورزی مدرن و به خصوص در کشت محصولاتی مانند برنج که به آب و تغذیه دقیق وابسته هستند، استفاده از کودهای مایع یک رویکرد نوآورانه و کارآمد به شمار می‌آید. این نوع کودها به دلیل ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاص، مزایای متعددی نسبت به کودهای جامد دارند. دو مزیت بسیار مهم آن‌ها شامل جذب سریع مواد مغذی توسط گیاه و کاهش هدررفت کود و آلودگی محیط زیست است که در ادامه به طور مفصل به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
جذب سریع مواد مغذی توسط گیاه
یکی از ویژگی‌های برجسته کودهای مایع، قابلیت جذب سریع‌تر و موثرتر عناصر غذایی توسط گیاه است. این موضوع به دلایل زیر رخ می‌دهد:
- حل‌شدگی کامل عناصر در فرم مایع باعث می‌شود که مواد مغذی به راحتی در آب آبیاری یا در محلول‌پاشی برگی قابل دسترس باشند. در حالی که کودهای جامد معمولا نیاز به زمان دارند تا در خاک حل شده و قابل جذب شوند.
- در کشت برنج که معمولا به روش غرقابی انجام می‌شود، کودهای جامد ممکن است در آب مزرعه پخش شده و دیرتر یا ناقص‌تر جذب شوند. اما کودهای مایع به محض ورود به سیستم آبیاری یا محلول‌پاشی، به صورت مستقیم به ریشه یا برگ رسیده و جذب می‌شوند.
- امکان محلول‌پاشی برگی، یک مزیت ویژه در برنج‌کاری است. در مراحل حساس رشد مثل پنجه‌زنی، خوشه‌دهی یا پرشدن دانه، گیاه برنج نیاز فوری به برخی عناصر ریزمغذی مانند روی، آهن و منگنز دارد. محلول‌پاشی با کود مایع این کمبودها را خیلی سریع جبران می‌کند.
- از آنجا که برنج بیشتر در خاک‌های غرقابی رشد می‌کند، گاهی جذب برخی عناصر مانند فسفر یا روی در این شرایط دشوار می‌شود. استفاده از کود مایع برگی این مشکل را حل کرده و تغذیه از طریق برگ را امکان‌پذیر می‌کند.
در نتیجه، استفاده از کودهای مایع منجر به افزایش سرعت تاثیرگذاری کود، بهبود رشد رویشی و زایشی گیاه و نهایتا افزایش عملکرد محصول برنج خواهد شد.
کاهش هدررفت کود و آلودگی محیط زیست
کودهای مایع علاوه بر اینکه باعث بهره‌وری بیشتر در تغذیه گیاه می‌شوند، میزان هدررفت مواد مغذی را به صورت قابل توجهی کاهش داده و به حفاظت از محیط زیست نیز کمک می‌کنند. دلایل این مزیت به شرح زیر است:
- در کشت برنج، به دلیل استفاده از روش آبیاری غرقابی، کودهای جامد مانند اوره، فسفات‌ها یا سولفات‌ها، پس از پخش در سطح خاک می‌توانند در اثر آبشویی یا رواناب از سطح خاک شسته شده و وارد منابع آب زیرزمینی یا سطحی شوند. این امر هم باعث هدررفت کود شده و هم منجر به آلودگی آب‌های زیرزمینی می‌شود.
- کودهای مایع به صورت هدفمند و کنترل‌شده مصرف می‌شوند. این امر موجب می‌شود تا به خصوص در سیستم‌هایی که از آبیاری قطره‌ای یا محلول‌پاشی استفاده می‌کنند، کود دقیقا به مقدار موردنیاز و در زمان مناسب به گیاه برسد و از اتلاف جلوگیری شود.
- جذب سریع‌تر کود مایع توسط گیاه باعث می‌شود مدت زمانی که مواد مغذی در خاک می‌مانند و در معرض تجزیه یا شسته‌شدن قرار دارند، کاهش یابد. این موضوع به خصوص در مورد عناصر ناپایدار مانند نیتروژن اهمیت بسیار دارد.
- استفاده از کودهای مایع با فرمولاسیون‌های خاص مثل کلات‌ها می‌تواند کارایی مصرف کود را افزایش داده و در عین کاهش مصرف، بیشترین تاثیر را بر رشد گیاه بگذارد.
در نهایت، با کاهش مصرف بی‌رویه کودهای جامد و بهره‌وری بیشتر در استفاده از کودهای مایع، فشار زیست‌محیطی بر خاک، آب و هوا کمتر شده و کشاورزی به سمت پایداری و سازگاری با محیط پیش می‌رود.
انواع کودهای مایع مناسب برای برنج
تغذیه متعادل و هدفمند یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت در تولید برنج با عملکرد بالا و کیفیت مطلوب است. برنج به عنوان گیاهی نیمه‌آبزی، نیازهای تغذیه‌ای خاصی دارد که در مراحل مختلف رشد باید به درستی و به مقدار لازم تامین شوند. کودهای مایع، به واسطه قابلیت جذب سریع، توزیع یکنواخت و امکان محلول‌پاشی، انتخابی بسیار مناسب برای برآوردن این نیازها هستند.
به طور کلی، کودهای مایع مورد استفاده در کشت برنج به دو دسته اصلی کودهای ماکرو (درشت‌مغذی) و کودهای میکرو (ریزمغذی) تقسیم می‌شوند. کودهای مایع، چه از نوع درشت‌مغذی NPK و چه از نوع ریز‌مغذی‌ها، به دلیل قابلیت تنظیم دقیق مصرف، جذب سریع، کاهش تلفات و اثربخشی بالا، نقشی اساسی در بهبود کمی و کیفی کشت برنج دارند. ترکیب هوشمندانه این کودها در مراحل مختلف رشد، می‌تواند ضمن افزایش عملکرد، موجب بهبود پایداری سیستم زراعی و کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی شود. در ادامه، هر دسته را به تفضیل بررسی می‌کنیم.
کودهای مایع حاوی عناصر ماکرو
این دسته از کودها عناصر غذایی اصلی مورد نیاز گیاه برنج را تامین می‌کنند و شامل نیتروژن، فسفر و پتاسیم هستند.
الف) کود مایع نیتروژنه
نیتروژن عنصری ضروری در رشد رویشی برنج محسوب می‌شود. این عنصر نقش اصلی در سنتز کلروفیل و پروتئین‌ها دارد و موجب افزایش رشد برگ‌ها، پنجه‌زنی بهتر و افزایش سطح فتوسنتز می‌شود. در مراحل اولیه رشد، به خصوص در مرحله پنجه‌زنی و آغاز ساقه‌دهی، استفاده از کود نیتروژنه مایع باعث تقویت شدید رشد می‌شود.
کودهای مایع نیتروژنه معمولا به صورت نیترات آمونیوم، اوره مایع یا آمونیوم فسفات مصرف می‌شوند.
ب) کود مایع فسفاته
فسفر نقش مهمی در توسعه سیستم ریشه‌ای، انرژی‌زایی سلولی (ATP) و تسریع گلدهی و دانه‌بندی دارد. در مراحل ابتدایی رشد برنج، کود فسفاته مایع به رشد ریشه کمک کرده و توانایی جذب آب و مواد مغذی را افزایش می‌دهد. در مراحل انتهایی نیز، فسفر به بهبود پرشدن دانه و افزایش کیفیت خوشه‌ها کمک می‌کند.
در خاک‌های اسیدی یا غرقابی، فسفر به شدت تثبیت شده و قابل جذب نیست. بنابراین استفاده از فسفر به شکل مایع و برگی، یک راهکار موثر برای جبران کمبود فسفر در شرایط دشوار خاکی محسوب می‌شود.
ج) کود مایع پتاسیمی
پتاسیم برای تنظیم فعالیت‌های آنزیمی، افزایش مقاومت گیاه به بیماری‌ها، کنترل توازن آبی و بهبود کیفیت دانه ضروری است. مصرف کود پتاسیمی مایع در مراحل گلدهی و پرشدن دانه، باعث افزایش وزن دانه، استحکام ساقه و کاهش خوابیدگی محصول می‌شود. پتاسیم همچنین به تحمل بهتر تنش‌های محیطی مانند شوری، گرما و کم‌آبی کمک می‌کند.
کودهای مایع حاوی عناصر میکرو
علاوه بر عناصر اصلی، برنج برای رشد سالم و متعادل، به مقدار اندکی از عناصر ریزمغذی نیز نیاز دارد. این عناصر هرچند به صورت کم و میلی‌گرمی مورد نیاز هستند، اما نقش آن‌ها در فعالیت‌های فیزیولوژیکی گیاه بسیار حیاتی و ضروری است. در ادامه به بررسی مهم‌ترین عناصر کم مصرف و نقش آن‌ها در کشت برنج می‌پردازیم.
الف) آهن
این عنصر نقش مهمی در تشکیل کلروفیل و انجام عمل فتوسنتز دارد. کمبود آهن موجب زردی برگ‌ها (کلروز)، به خصوص در خاک‌های قلیایی یا آب‌دار می‌شود. مصرف آهن به صورت کلاته در محلول‌پاشی برگ، بسیار موثر است.
ب) روی
وجود عنصر روی در کشت برنج برای تشکیل آنزیم‌ها، رشد ریشه و مقاومت گیاه بسیار حیاتی است. کمبود آن در برنج باعث کوتولگی، نازکی برگ‌ها و اختلال در رشد اولیه می‌شود. خاک‌های غرقابی اغلب دارای کمبود روی قابل جذب هستند. بنابراین محلول‌پاشی روی مایع یک راهکار موثر است.
ج) منگنز
عنصر منگنز نقش مهمی در فتوسنتز، تقسیم سلولی و تولید قندها دارد. در خاک‌های آهکی و قلیایی، جذب این عنصر کاهش می‌یابد. محلول‌پاشی منگنز مایع می‌تواند علائم کمبود را به سرعت رفع کند.
د) مس، مولیبدن، بور
هر یک از این عناصر در فرآیندهای خاصی مانند گرده‌افشانی، انتقال قند، تثبیت نیتروژن و تنظیم فعالیت‌های آنزیمی نقش دارند. استفاده از ترکیبات کامل مایع که چند عنصر میکرو را با هم دارد (مثل کودهای مایع میکرو ترکیبی)، در زمان‌های حساس رشد بسیار مفید است.
روش‌های استفاده از کودهای مایع در کشت برنج
کشت برنج به دلیل شرایط خاص آن مانند آبیاری غرقابی، خاک‌های اشباع و نیازهای تغذیه‌ای دقیق در مراحل مختلف رشد، نیازمند سیستم کوددهی منسجم و موثر است. کودهای مایع به دلیل سهولت مصرف و سرعت جذب بالا، در این نوع زراعت، قابلیت استفاده از دو روش اصلی کوددهی همراه با آب آبیاری و محلول‌پاشی روی برگ‌ها را دارند. در ادامه به تفصیل هر یک از این روش‌ها را بررسی می‌کنیم.
1. کوددهی همراه با آب آبیاری (Fertigation)
این روش به استفاده از کودهای مایع از طریق آب آبیاری اطلاق می‌شود که در مزارع برنج به صورت سیستم غرقابی یا نیمه غرقابی به کار می‌رود. این روش به خصوص در کشت‌های مکانیزه، نشایی و حتی برنج‌های ارگانیک نیز قابل استفاده است. این روش موجب می‌شود که مواد غذایی به صورت یکنواخت در تمام مزرعه پخش شوند و به طور مستقیم در اختیار ریشه قرار گیرند.
در این روش، کود مایع در مخازن یا بشکه‌ها با نسبت مناسب با آب آمیخته شده و سپس از طریق شبکه آبیاری وارد مزرعه می‌شود. در سیستم‌های سنتی، این کار با کمک پمپ دستی یا موتور پمپ‌های ساده انجام می‌گیرد. در سیستم‌های پیشرفته‌تر، کوددهی از طریق سیستم‌های فشار پایین یا تزریق‌گرها صورت می‌گیرد.
2. محلول‌پاشی روی برگ‌ها (Foliar Application)
محلول‌پاشی یکی از دقیق‌ترین و موثرترین روش‌های مصرف کود مایع است که در آن عناصر غذایی به صورت مستقیم از طریق سطح برگ‌ها جذب می‌شوند. این روش خصوصا در شرایطی که جذب از خاک دچار مشکل شده باشد (مانند خاک‌های شور، قلیایی، یا غرقابی)، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. محلول‌پاشی در برنج خصوصا در مراحل قبل از خوشه‌دهی و زمان پرشدن دانه‌ها، موجب بهبود کیفیت نهایی محصول می‌شود.
در این روش، عناصر غذایی در کود مایع به طور مستقیم به برگ‌ها می‌رسند و از طریق روزنه‌ها یا کوتیکول برگ وارد بافت گیاه می‌شوند. به همین دلیل، جذب بسیار سریع‌تر نسبت به روش‌های خاکی بوده و تاثیر ظرف مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت قابل مشاهده است.
زمان‌بندی استفاده از کودهای مایع برای برنج
در کشت برنج، زمان‌بندی استفاده از کودهای مایع نقش بسیار مهمی در افزایش عملکرد، کیفیت محصول و کاهش مصرف بی‌رویه کود دارد. گیاه برنج در طول چرخه رشد خود به مقادیر و ترکیبات متفاوتی از عناصر غذایی نیاز دارد. بنابراین، استفاده به موقع و هدفمند از کودهای مایع در مراحل مختلف رشد موجب جذب بهتر، کاهش هدررفت و اثربخشی بالاتر خواهد شد. در ادامه، برنامه زمان‌بندی دقیق استفاده از کودهای مایع در کشت برنج را در هر مرحله از رشد آن به طور دقیق توضیح می‌دهیم.
1. مرحله آماده‌سازی خاک و نشاکاری
این مرحله چند روز قبل از انتقال نشاها به زمین اصلی آغاز می‌شود و تا زمان نشاکاری ادامه دارد. در این بازه، هدف اصلی آماده‌سازی خاک برای استقرار بهتر گیاه و ایجاد بستری غنی از مواد مغذی است. استفاده از کودهای مایع فسفاته و پتاسیمی در این مرحله، موجب تقویت خاک و تسهیل در رشد اولیه ریشه‌ها می‌شود. همچنین، کاربرد کودهای زیستی مایع، آمینو اسیدها یا محرک‌های رشد طبیعی، می‌تواند باعث افزایش فعالیت میکروبی خاک و تقویت سیستم دفاعی نشاها در برابر تنش‌های محیطی گردد. این کودها به صورت محلول‌پاشی بر روی نشاهای خزانه یا از طریق آبیاری خاک پیش از نشاکاری مصرف می‌شوند.
2. مرحله استقرار و پنجه‌زنی
حدود ۱۰ تا ۳۰ روز پس از نشاکاری، برنج وارد مرحله‌ای می‌شود که در آن گیاه به استقرار در زمین، رشد اندام‌های هوایی و افزایش تعداد پنجه‌ها می‌پردازد. در این دوره، نیاز گیاه به نیتروژن به شدت افزایش می‌یابد. زیرا این عنصر برای رشد سبزینه‌ای و تولید برگ و پنجه‌های بیشتر بسیار ضروری است. استفاده از کودهای مایع نیتروژنه مانند اوره مایع یا نیترات آمونیوم، همراه با ریزمغذی‌هایی مثل روی و آهن، باعث افزایش فتوسنتز، افزایش تراکم بوته‌ها و قدرت رقابت گیاه می‌شود. این کودها می‌توانند از طریق آبیاری به زمین اضافه شوند یا در صورت نیاز، به صورت محلول‌پاشی مستقیم روی برگ‌ها استفاده شوند.
3. مرحله ساقه‌دهی و طویل شدن گیاه
در این مرحله که حدودا از روز ۳۰ تا ۵۰ پس از نشاکاری آغاز می‌شود، گیاه وارد فاز رشد سریع می‌شود. میان‌گره‌ها کشیده شده و ساقه‌ها رشد طولی پیدا می‌کنند. در این زمان، گیاه نیاز به عناصر غذایی متعادلی از فسفر، ازت و پتاسیم دارد. استفاده از کودهای مایع با فرمول‌های متعادل NPK با نسبت 10-10-10 یا 15-15-15، همراه با پتاسیم مایع برای تنظیم فشار اسمزی و فعالیت‌های متابولیکی، در این مرحله توصیه می‌شود. همچنین، استفاده از ریزمغذی‌هایی مثل منگنز، روی یا مس به صورت محلول‌پاشی می‌تواند به بهبود رشد عمومی گیاه کمک کند. تغذیه مناسب در این مرحله، نقش مهمی در پایه‌ریزی تولید خوشه‌های قوی و عملکرد نهایی محصول دارد.
4. مرحله خوشه‌دهی و گلدهی
این مرحله، بین روزهای ۵۰ تا ۷۰ بعد از نشاکاری رخ می‌دهد و یکی از حیاتی‌ترین مراحل رشد برنج است. در این زمان، گل‌ها شکل گرفته و خوشه‌ها ظاهر می‌شوند. تغذیه مناسب در این مرحله تاثیر مستقیمی بر تعداد دانه‌ها در خوشه، درصد لقاح موفق و یکنواختی خوشه‌ها دارد. استفاده از کودهای مایع فسفاته برای افزایش تولید انرژی و رشد سلولی، کودهای پتاسیمی برای تنظیم فعالیت‌های آنزیمی و بهبود کیفیت گل و عناصر کم‌مصرفی مانند بور و روی برای کمک به فرآیند گرده‌افشانی و تشکیل دانه، بسیار مهم است. محلول‌پاشی قبل و بعد از گلدهی، معمولا دو نوبت، به خصوص در شرایط تنش‌زا مثل گرما یا کمبود رطوبت توصیه می‌شود.
5. مرحله پر شدن دانه و رسیدگی
در این مرحله که از حدود روز ۷۰ پس از نشاکاری تا زمان برداشت ادامه دارد، تمرکز اصلی گیاه روی پر کردن دانه‌ها و رسیدگی آن‌ها است. استفاده از کودهای مایع پتاسیمی در این زمان، باعث افزایش انتقال قندها به دانه و بهبود وزن نهایی دانه می‌شود. همچنین، استفاده از کودهای حاوی کلسیم، منیزیم و آمینو اسیدها، به تسریع فرآیند رسیدگی، افزایش کیفیت دانه و جلوگیری از پوکی دانه کمک می‌کند. در این مرحله باید از مصرف کودهای نیتروژنه پرهیز نمود. زیرا ممکن است باعث رشد رویشی غیرضروری و تاخیر در رسیدگی محصول شود. محلول‌پاشی یک یا دو بار در این مرحله می‌تواند عملکرد نهایی را به طور محسوسی افزایش دهد.
نکات کلیدی برای استفاده موثر از کودهای مایع
استفاده از کودهای مایع در کشت برنج، اگرچه مزایای فراوانی مانند جذب سریع، کاهش هدررفت و امکان محلول‌پاشی را به همراه دارد، اما برای بهره‌گیری حداکثری از این مزایا، رعایت برخی نکات کلیدی ضروری است.
- یکی از مهم‌ترین نکات، جلوگیری از مصرف بیش از حد کود مایع است. بر خلاف تصور عمومی، افزایش مقدار کود به معنای افزایش عملکرد نیست. بلکه مصرف بیش از اندازه کودهای مایع به خصوص کودهای نیتروژنه، می‌تواند باعث تجمع نیترات، رشد رویشی بیش از حد، کاهش کیفیت خوشه‌ها، آسیب به گیاه و حتی آلودگی منابع آبی شود. بنابراین، دقت در تعیین دز مناسب بر اساس نیاز گیاه، مرحله رشد و وضعیت خاک (از طریق آزمایش خاک یا توصیه کارشناسی)، ضروری است. همچنین باید توجه داشت که کوددهی مایع باید تدریجی و هدفمند باشد، نه اینکه در یک یا دو نوبت با غلظت بالا انجام شود.
- نکته مهم دیگر، ترکیب هوشمندانه کودهای مایع با سایر روش‌های کوددهی است. اگرچه کود مایع به تنهایی می‌تواند نیازهای تغذیه‌ای را تا حد زیادی تامین کند. اما در بسیاری از شرایط، ترکیب آن با کودهای پایه‌ای جامد (پودری یا گرانوله) و کودهای آلی، می‌تواند کارایی را تا حد چشمگیری افزایش دهد. به عنوان مثال، استفاده از کود دامی پوسیده یا کمپوست در مرحله آماده‌سازی خاک، ضمن بهبود ساختار خاک، ظرفیت نگهداری مواد مغذی را نیز افزایش می‌دهد و موجب کاهش هدررفت کودهای مایع بعدی می‌شود. همچنین، استفاده از کودهای پایه‌ای فسفاته یا پتاسیمی به صورت جامد، می‌تواند در کنار محلول‌پاشی عناصر ریزمغذی، یک برنامه تغذیه‌ای متعادل و موثر را ایجاد کند.
- از دیگر نکات کلیدی می‌توان به رعایت زمان‌بندی مناسب در مصرف کودهای مایع، عدم مخلوط ترکیبات ناسازگار (مثل کلسیم با فسفات‌ها) و استفاده از آب با کیفیت مناسب برای محلول‌پاشی یا آبیاری اشاره کرد. همچنین توصیه می‌شود در هنگام محلول‌پاشی، عملیات در ساعات خنک روز مانند صبح زود یا عصر انجام شود تا جذب بهتر صورت گیرد و از تبخیر سریع جلوگیری شود.
در مجموع، موفقیت در استفاده از کودهای مایع به دقت در برنامه‌ریزی، شناخت نیاز واقعی گیاه، رعایت دز و زمان و تلفیق اصولی با سایر روش‌های تغذیه‌ای بستگی دارد. کشاورزان هوشمند با رعایت این اصول می‌توانند هم به عملکرد بالاتر دست یابند و هم سلامت خاک و محیط زیست را حفظ کنند.
جمع‌بندی: کودهای مایع، راهکاری موثر برای افزایش عملکرد برنج
استفاده از کودهای مایع را می‌توان یکی از راهکارهای نوین و موثر برای افزایش عملکرد و کیفیت محصول برنج در شرایط فعلی کشاورزی دانست. این نوع کودها به دلیل قابلیت جذب سریع، سهولت مصرف، امکان مصرف مرحله‌ای و هدفمند و کاهش هدررفت عناصر غذایی، نسبت به کودهای جامد، مزایای قابل‌توجهی دارند. در مراحل مختلف رشد برنج (از نشاکاری و پنجه‌زنی گرفته تا خوشه‌دهی و رسیدگی) می‌توان با تنظیم ترکیب و زمان مصرف کودهای مایع، بیشترین بهره‌وری را از تغذیه گیاه کسب کرد. همچنین، استفاده از محلول‌پاشی برگی در کنار مصرف از طریق آب آبیاری، دست کشاورز را برای مدیریت دقیق‌تر تغذیه باز می‌گذارد.
در مقابل، مصرف بی‌رویه و بیش از حد کودهای مایع، منجر به آسیب گیاه، آلودگی محیط زیست و اتلاف سرمایه می‌شود. به همین دلیل، بهره‌مندی موثر از این نوع کودها نیازمند دانش، دقت و برنامه‌ریزی مناسب است. کودهای مایع علاوه بر اینکه به کشاورزان کمک می‌کنند که عملکرد بالاتری داشته باشند، با بهبود بهره‌وری مصرف نهاده‌ها، حفظ سلامت خاک و کاهش آلودگی آب‌ها، در جهت کشاورزی پایدار نیز گامی موثر محسوب می‌شوند. بنابراین، به کشاورزان توصیه می‌شود که با بهره‌گیری هوشمندانه از این فناوری، به سمت تولید اقتصادی‌تر، سالم‌تر و سازگارتر با محیط زیست حرکت کنند.
