کوددهی مرحله به مرحله برنج: از نشا تا برداشت
فهرست مطالب
مقدمه
کشت برنج به عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات غذایی در جهان، به مدیریت دقیق و علمی نیاز دارد تا هم عملکرد محصول افزایش یابد و هم کیفیت نهایی آن حفظ شود. یکی از اقدامات اساسی در مدیریت مزرعه برنج، برنامه‌ریزی صحیح کوددهی در مراحل مختلف رشد گیاه است.
برنج در طول چرخه رشد خود از مرحله جوانه‌زنی تا برداشت، مراحل فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی مختلفی را پشت سر می‌گذارد که در هر کدام از این مراحل، نیاز گیاه به عناصر غذایی تفاوت دارد. به همین دلیل، کوددهی یکنواخت یا غیراصولی نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای واقعی گیاه باشد و حتی ممکن است موجب کاهش رشد، افت عملکرد، کاهش کیفیت دانه و آسیب به محیط‌زیست شود.
در مراحل ابتدایی رشد، گیاه نیازمند عناصر تغذیه‌ای برای توسعه ریشه‌ها، برگ‌ها و پنجه‌زنی است. در مراحل میانی، زمانی که گیاه وارد فاز رشد رویشی شدید و سپس تولید خوشه می‌شود، عناصری مورد نیاز است که در فرآیند فتوسنتز، انتقال مواد غذایی و تشکیل دانه‌ها نقش دارند.
در نهایت، در مرحله پر شدن دانه و رسیدگی نهایی، تامین کودهایی اهمیت دارد که موجب پر شدن دانه‌ها و افزایش وزن و کیفیت مطلوب آن‌ها می‌شود. بنابراین، توجه به نیازهای تغذیه‌ای برنج در هر مرحله، نه تنها باعث افزایش بهره‌وری و کیفیت محصول می‌شود، بلکه بهینه‌سازی مصرف کود، کاهش هزینه‌ها و کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی را نیز به دنبال دارد.
مرحله نشا: کوددهی اولیه برای تقویت نشا
مرحله نشا یکی از ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین مراحل رشد برنج است که پایه و اساس یک رشد سالم و پربازده را شکل می‌دهد. در این مرحله، گیاهچه‌های جوان پس از جوانه‌زنی در خزانه رشد می‌کنند تا به مرحله‌ای برسند که قابل انتقال به زمین اصلی (نشاکاری) باشند. تغذیه مناسب نشاها در این دوره، نقش بسیار مهمی در تقویت سیستم ریشه، افزایش مقاومت به تنش‌های محیطی و آماده‌سازی گیاه برای رشد سریع پس از نشاکاری دارد.
در این مرحله، گیاه هنوز ریشه‌ای ضعیف و سیستم فتوسنتزی ناقصی دارد. بنابراین، کوددهی هدفمند و دقیق برای تامین نیازهای اولیه غذایی و رشد پایدار نشاها امری حیاتی محسوب می‌شود. استفاده صحیح از کود در خزانه یا پیش از نشاکاری، می‌تواند به بهبود استقرار گیاه، افزایش درصد زنده‌مانی و رشد یکنواخت در مراحل بعدی کمک کند.
بهترین کودها برای مرحله نشا
در مرحله نشا، نیازهای غذایی گیاه بیشتر به سمت تقویت رشد رویشی، توسعه برگ‌ها و استقرار سیستم ریشه‌ای متمایل است. بنابراین، کودهایی که به صورت خاص عناصر نیتروژن، فسفر و عناصر ریزمغذی را تامین کنند، بیشترین تاثیر را دارند.
کود نیتروژنه (N)
نیتروژن محرک اصلی رشد برگ و تولید کلروفیل است. در مرحله نشا، نیتروژن به رشد سریع سبزینه‌ها و تشکیل برگ‌های اولیه کمک می‌کند. کود نیتروژنه مناسب در این مرحله به شکل اوره یا نیترات آمونیوم با دوز مناسب است.
کود فسفاته (P)
فسفر نقش مهمی در توسعه ریشه‌ها و انرژی گیاه دارد. جذب خوب فسفر در این مرحله باعث تقویت ریشه‌زایی و استقرار بهتر نشا پس از انتقال به زمین اصلی می‌شود. شکل مناسب کود فسفر معمولا به صورت سوپر فسفات تریپل یا دی‌آمونیوم فسفات است.
کودهای ریزمغذی (Micronutrients)
عناصر ریزمغذی مانند روی (Zn)، آهن (Fe) و منگنز (Mn) به خصوص در مراحل اولیه رشد گیاه ضروری هستند. کمبود این عناصر می‌تواند باعث رشد ضعیف، زردی برگ‌ها و آسیب‌پذیری نشا شود. استفاده از این کودها معمولا به صورت محلول‌پاشی با کودهای میکروالمنت یا استفاده از ترکیباتی مانند کلات آهن و سولفات روی است.
کودهای آلی و زیستی
استفاده از کمپوست پوسیده یا کودهای دامی فرآوری‌شده در خزانه، می‌تواند ساختار خاک را بهبود بخشیده، فعالیت میکروبی را افزایش داده و ظرفیت جذب عناصر را تقویت کند. همچنین استفاده از کودهای زیستی مانند ازتوباکتر و فسفوباکتری‌ها در خزانه توصیه می‌شود.
زمان کوددهی در مرحله نشا
کوددهی در مرحله نشا می‌تواند به سه صورت زیر انجام شود.
- پیش از کاشت بذر در خزانه
قبل از پاشیدن بذر در خزانه، خاک باید با کودهای پایه مناسب غنی شود. در این مرحله، استفاده از ترکیبی از فسفر و مقدار متعادل نیتروژن توصیه می‌شود.
- در طول رشد نشا در خزانه (کود سرک)
پس از سبز شدن نشاها در حدود ۱۰ تا ۱۵ روز بعد از کاشت بذر، یک نوبت کوددهی سرک با نیتروژن برای تقویت رشد برگ‌ها انجام می‌شود. کوددهی نباید در روزهای گرم یا ساعت‌های آفتابی انجام شود تا از سوختگی برگ‌ها جلوگیری شود.
- پیش از انتقال به زمین اصلی
حدود ۳ تا ۵ روز قبل از انتقال نشاها به زمین اصلی، محلول‌پاشی با ریزمغذی‌ها (مانند روی و آهن) می‌تواند مقاومت گیاه به تنش انتقال را افزایش دهد و استقرار بهتری پس از نشاکاری فراهم کند.
روش‌های کوددهی در مرحله نشا
- کودهای پایه مانند فسفات، پتاسیم و کودهای دامی به صورت یکنواخت در خاک خزانه مخلوط می‌شوند. این روش باعث دسترسی تدریجی گیاه به عناصر غذایی می‌شود.
- کوددهی سرک به این صورت که کود نیتروژنه به صورت محلول در آب یا به صورت پاشش سطحی بین ردیف‌های نشا استفاده شود. در صورت نیاز به مصرف کود جامد، پس از آبیاری انجام شود تا گیاه آسیب نبیند.
- برای تامین سریع ریزمغذی‌ها مانند روی، آهن یا منیزیم محلول‌پاشی برگی انجام می‌شود. یعنی محلول کودها با غلظت مناسب بر روی برگ‌های نشاها پاشیده می‌شوند. این کار باید در هوای خنک (صبح زود یا عصر) انجام شود.
مرحله پنجه‌زنی: کوددهی برای افزایش تعداد پنجه‌ها
مرحله پنجه‌زنی یکی از بحرانی‌ترین و تاثیرگذارترین مراحل در رشد گیاه برنج است که نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان عملکرد نهایی محصول دارد. در این مرحله، گیاه با تولید پنجه‌های فرعی، توان خود را برای تولید خوشه‌های بیشتر و افزایش تعداد دانه‌ها بالا می‌برد. پنجه‌های سالم و قوی به طور مستقیم به معنی افزایش تعداد خوشه و در نهایت بالا رفتن عملکرد دانه است. بنابراین، هر اقدامی که باعث افزایش تعداد پنجه‌ها و بهبود کیفیت آن‌ها شود، می‌تواند سودآوری نهایی کشت را به صورت قابل‌توجهی افزایش دهد.
از آنجا که فرآیند پنجه‌زنی نیازمند فعالیت شدید فیزیولوژیکی و تولید اندام‌های جدید است، گیاه در این زمان به صورت خاص به عناصر غذایی به خصوص نیتروژن، نیاز بیشتری دارد. کوددهی هدفمند و اصولی در این مرحله باعث افزایش تعداد پنجه‌ها، بهبود رشد رویشی و شکل‌گیری پایه‌ای قوی برای ورود به مرحله طویل شدن ساقه و خوشه‌دهی می‌شود.
نقش کودهای نیتروژنه در مرحله پنجه‌زنی
کودهای نیتروژنه (مانند اوره، نیترات آمونیوم یا سولفات آمونیوم) اصلی‌ترین منبع تامین نیتروژن برای گیاه برنج هستند. نیتروژن به عنوان یکی از عناصر ضروری پرمصرف، نقش مهمی در تقسیم سلولی، تولید کلروفیل و ساخت پروتئین‌ها دارد. در مرحله پنجه‌زنی، استفاده از کودهای نیتروژنه باعث تحریک رشد سریع گیاه و افزایش تولید پنجه‌های جانبی می‌شود. همچنین نیتروژن با افزایش سطح فتوسنتز، شرایط بهتری را برای تولید مواد پرانرژی و انتقال آن‌ها به نقاط رشد گیاه فراهم می‌کند.
اگر در این مرحله نیتروژن کافی در دسترس نباشد، پنجه‌زنی کاهش می‌یابد و گیاهان تنها با یک یا دو پنجه ضعیف وارد مرحله بعد می‌شوند که در نهایت منجر به کاهش چشمگیر تعداد خوشه‌ها و دانه‌ها خواهد شد. اما باید توجه داشت که مصرف بیش از حد نیتروژن در این مرحله هم می‌تواند منجر به رشد رویشی بیش از حد، خوابیدگی گیاه (ورس) و تاخیر در گلدهی شود. بنابراین، تعادل در مصرف کودهای نیتروژنه اهمیت بالایی دارد.
زمان کوددهی در مرحله پنجه‌زنی
زمان طلایی برای مصرف کودهای نیتروژنه مرحله پنجه‌زنی، حدود ۱۰ تا ۱۵ روز پس از نشاکاری است. یعنی زمانی که گیاه به خوبی در خاک مستقر شده و وارد مرحله رشد فعال می‌شود. البته در مناطق سردتر، این زمان ممکن است کمی به تاخیر بیفتد. هدف اصلی، هم‌زمانی کوددهی با آغاز فعال‌شدن رشد جانبی گیاه است.
مقدار کوددهی در مرحله پنجه‌زنی
با توجه به نوع خاک، رقم برنج و شرایط آب و هوایی، میزان نیتروژن مورد نیاز در این مرحله متغیر است. به طور معمول، ۳۰ تا ۴۰ درصد از کل نیتروژن مورد نیاز فصل رشد، در مرحله پنجه‌زنی مصرف می‌شود. برای مثال، اگر کل نیاز نیتروژن برای برنج حدود 150 کیلوگرم در هکتار باشد، حدود 45 تا 60 کیلوگرم نیتروژن خالص باید در این مرحله به زمین داده شود (که معادل حدود 100 تا 130 کیلوگرم اوره است).
مرحله گلدهی و تشکیل خوشه: کوددهی برای افزایش تعداد دانه‌ها
مرحله گلدهی و تشکیل خوشه در کشت برنج، یکی از مراحل مهم و تعیین‌کننده در رشد و تولید محصول نهایی است. در این دوره، گیاه از فاز رویشی به فاز زایشی وارد می‌شود. یعنی تمرکز آن از رشد برگ و ساقه به تولید خوشه‌ها و دانه‌ها تغییر پیدا می‌کند. هرگونه کمبود تغذیه‌ای در این مرحله می‌تواند به کاهش تعداد گل‌های بارور، کاهش دانه‌بندی خوشه‌ها و در نهایت افت چشمگیر عملکرد منجر شود. در این بازه زمانی حساس، گیاه نیاز شدیدی به عناصر خاصی دارد که به فرایند گلدهی، تشکیل و پر شدن دانه کمک می‌کنند.
از مهم‌ترین این عناصر می‌توان به فسفر و پتاسیم اشاره کرد که نقش ضروری در افزایش تعداد دانه‌ها، بهبود گرده‌افشانی، افزایش باروری گل‌ها و تقویت فرایند انتقال مواد غذایی دارند. کوددهی دقیق و اصولی در این مرحله باعث می‌شود که خوشه‌ها به صورت کامل تشکیل شوند، دانه‌ها به خوبی بارور شده و میزان پوکی خوشه‌ها به حداقل برسد. این امر نه تنها بر کمیت، بلکه بر کیفیت نهایی برنج نیز تاثیرگذار خواهد بود. بنابراین، مرحله گلدهی و تشکیل خوشه، زمان طلایی برای استفاده هدفمند از کودهای فسفاته، پتاسیمی و ریزمغذی‌ها محسوب می‌شود.
کودهای فسفاته و پتاسیمی در مرحله گلدهی و تشکیل خوشه
فسفر یکی از عناصر ضروری در مرحله گلدهی است. زیرا در فرایند تولید انرژی (ATP)، توسعه گل‌ها و تشکیل بذر نقش اساسی دارد. وجود فسفر کافی باعث افزایش تعداد گل‌های سالم، تسهیل در گرده‌افشانی و کاهش درصد گل‌های عقیم می‌شود. همچنین، فسفر به تقویت سیستم ریشه‌ای ادامه می‌دهد که در جذب بهتر سایر عناصر غذایی موثر است.
پتاسیم به عنوان عنصری حیاتی برای تنظیم فشار اسمزی، انتقال قندها و مواد غذایی از برگ به دانه و افزایش مقاومت گیاه به تنش‌های محیطی شناخته می‌شود. در این مرحله، پتاسیم کمک می‌کند تا مواد فتوسنتزی از برگ‌ها به خوشه‌ها منتقل شوند و دانه‌ها بهتر و کامل‌تر تشکیل شوند. پتاسیم همچنین باعث استحکام ساقه و کاهش ورس (خوابیدگی گیاه) در مراحل پایانی رشد می‌شود.
کمبود هر یک از این عناصر می‌تواند منجر به کاهش تعداد دانه‌ها در خوشه، افزایش دانه‌های پوک، کاهش درصد پرشدگی دانه و در نتیجه افت عملکرد اقتصادی محصول گردد.
روش‌های کوددهی در مرحله گلدهی و تشکیل خوشه
- کوددهی سرک (در خاک): در زمین‌های غرقابی، می‌توان کودهای فسفاته و پتاسیمی را به صورت سرک بین ردیف‌های گیاه پخش کرد. این روش زمانی موثر است که هنوز آب ایستاده در زمین کشت وجود دارد. زیرا کود به راحتی در خاک حل شده و در اختیار ریشه‌ها قرار می‌گیرد.
- محلول‌پاشی برگی: یکی از بهترین روش‌ها برای تامین سریع عناصر غذایی در این گلدهی، محلول‌پاشی برگی است. کودهای محلول در آب (مانند فسفات آمونیوم یا سولفات پتاسیم) به صورت محلول ۱ تا ۲ درصد روی برگ‌ها اسپری می‌شوند. این روش بخصوص برای ریزمغذی‌هایی مانند روی، بور و آهن بسیار موثر است. زیرا جذب آن‌ها از طریق خاک در این مرحله ممکن است کاهش یافته باشد.
- کودهای محلول در آبیاری: در زمین‌هایی که سیستم آبیاری نوین (مثل سیستم آبیاری قطره‌ای) دارند، می‌توان از تکنیک کود آبیاری (Fertigation) برای تزریق کود به همراه آب استفاده کرد. این روش باعث افزایش کارایی جذب عناصر و کاهش تلفات آن‌ها می‌شود.
مرحله پر شدن دانه: کوددهی برای بهبود کیفیت دانه
مرحله پر شدن دانه یکی از حساس‌ترین و حیاتی‌ترین مراحل رشد برنج است که به صورت مستقیم بر عملکرد نهایی، کیفیت ظاهری و تغذیه‌ای دانه‌ها و درصد تبدیل آن‌ها به برنج سفید قابل مصرف تاثیر می‌گذارد. در این مرحله، گیاه برنج با انتقال مواد ذخیره‌شده از برگ‌ها و ساقه به داخل دانه‌ها، دانه‌های برنج را پر و بالغ می‌کند. هرگونه تنش تغذیه‌ای یا کمبود عناصر در این دوره می‌تواند منجر به کاهش وزن هزار دانه، افزایش تعداد دانه‌های پوک و افت کیفیت نهایی محصول شود.
در مرحله پر شدن دانه، گیاه دیگر رشد رویشی چندانی ندارد و تمرکز کامل آن روی فرآیند انتقال مواد فتوسنتزی به دانه‌ها، تشکیل نشاسته و رسیدگی کامل است. تامین صحیح عناصر غذایی در این مرحله به خصوص پتاسیم و برخی ریزمغذی‌ها مانند روی، بور و منیزیم، نقشی مهمی در بهبود کیفیت دانه ایفا می‌کند. مدیریت دقیق کوددهی در این زمان می‌تواند عملکرد اقتصادی کشت را به صورت قابل‌توجهی افزایش دهد.
اهمیت کودهای پتاسیمی در مرحله پر شدن دانه
پتاسیم (K) به عنوان یک عنصر ضروری در مراحل نهایی رشد برنج، نقشی چندجانبه و حیاتی دارد که در ادامه به بررسی مهم‌ترین نقش‌های کود پتاسیمی در این مرحله از کشت برنج می‌پردازیم.
- پتاسیم موجب افزایش و تقویت انتقال قندها و نشاسته از برگ‌ها به دانه‌ها می‌شود. این امر به طور مستقیم باعث افزایش وزن دانه و کامل شدن آن‌ها می‌شود.
- در مرحله پر شدن دانه، گیاه ممکن است با تنش‌هایی مانند کمبود آب، گرما یا بیماری‌های مختلف مواجه شود. پتاسیم با تنظیم فعالیت روزنه‌ها و حفظ تعادل آب در سلول‌ها، مقاومت گیاه در برابر این عوامل را افزایش می‌دهد.
- پتاسیم با افزایش تراکم نشاسته در دانه، به افزایش شفافیت و سختی مناسب دانه کمک می‌کند که این موارد در کیفیت فیزیکی دانه‌ها، بهبود پخت برنج و بازار پسندی آن موثر هستند.
- وجود پتاسیم کافی در زمان پر شدن دانه، باعث کاهش شکستگی دانه‌ها در فرآیند تبدیل می‌شود و درصد ضایعات را تا حد زیادی پایین می‌آورد.
بنابراین، کمبود پتاسیم در این مرحله می‌تواند باعث تولید دانه‌های ناقص، سبک و شکننده شود که نتیجه آن کاهش عملکرد و کیفیت برنج تولیدی خواهد بود.
جلوگیری از کمبود عناصر در مرحله پر شدن دانه
در کنار پتاسیم، برخی ریزمغذی‌ها نیز نقش مهمی در بهبود پر شدن دانه دارند. برای جلوگیری از کمبود این عناصر، راهکارهایی به شرح زیر پیشنهاد می‌شود.
- تامین روی (Zn): روی در سنتز آنزیم‌ها و هورمون‌هایی که در انتقال مواد به دانه موثر هستند، نقش دارد. کمبود روی باعث کاهش پر شدن دانه، زردی برگ‌های بالایی و کاهش رشد نهایی می‌شود.
- تامین بور (B): بور در تنظیم انتقال قندها، رشد سلولی و باروری گل نقش دارد. کمبود بور می‌تواند باعث ایجاد دانه‌های پوک یا ناقص شود.
- تامین منیزیم (Mg): منیزیم عنصر مرکزی کلروفیل است و در انجام عمل فتوسنتز نقسی موثر دارد. به همین دلیل در این مرحله، برای افزایش تولید قند و انرژی لازم است.
نکات کلیدی برای کوددهی موفق در هر مرحله
کوددهی صحیح و هدفمند یکی از پایه‌های اصلی تولید موفق و پایدار در کشت برنج است. اگرچه شناخت مراحل رشد گیاه و نوع نیازهای غذایی آن در هر مرحله اهمیت زیادی دارد، اما کوددهی موفق تنها به دانستن نوع کود محدود نمی‌شود. بلکه مستلزم توجه به چند نکته کلیدی و علمی است که رعایت آن‌ها می‌تواند موجب افزایش عملکرد، بهبود کیفیت دانه، حفظ سلامت خاک و کاهش هزینه‌ها و آسیب‌های زیست‌محیطی شود. از جمله مهم‌ترین این نکات می‌توان به آزمایش خاک و برگ برای تشخیص نیازهای واقعی گیاه و همچنین جلوگیری از کوددهی بیش از حد و مدیریت دقیق مصرف کود اشاره کرد که در ادامه به بررسی دقیق این موارد می‌پردازیم.
آزمایش خاک برای تشخیص نیازهای تغذیه‌ای
آزمایش خاک اولین و ضروری‌ترین گام در تعیین برنامه کوددهی اصولی است. خاک‌های مختلف، با توجه به بافت، شرایط اقلیمی و نوع مدیریت زراعی، مقادیر متفاوتی از عناصر غذایی را در خود دارند. بدون دانستن ذخیره غذایی خاک، کوددهی بر اساس حدس یا الگوهای کلی ممکن است منجر به کمبود یا زیاده‌روی در مصرف برخی عناصر شود.
همچنین با انجام آزمایش خاک می‌توان از pH خاک، ظرفیت نگهداری رطوبت و مواد آلی خاک و میزان شوری یا اسیدیته خاک آگاهی حاصل کرد. زمان مناسب آزمایش خاک پیش از شروع فصل زراعی، ترجیحا در پایان فصل قبل کشت است. این آزمایش باید حداقل هر ۲ تا ۳ سال یک بار برای ارزیابی وضعیت بلندمدت خاک انجام شود.
آزمایش برگ برای تشخیص نیازهای تغذیه‌ای
آزمایش برگ یا تجزیه بافت گیاهی، مکمل مهمی برای آزمایش خاک محسوب می‌شود. در بسیاری موارد، حتی اگر خاک حاوی مقدار کافی از عناصر باشد، جذب آن‌ها توسط گیاه ممکن است به دلایل مختلف (pH نامناسب، تنش‌های محیطی، رقابت بین عناصر و…) مختل شده باشد. آزمایش برگ می‌تواند وضعیت واقعی تغذیه‌ای گیاه را نشان دهد. از مزایای آزمایش تجزیه برگ می‌توان به تشخیص کمبود پنهان گیاه، تنظیم دقیق برنامه کوددهی بر اساس نیاز واقعی گیاه و پایش اثربخشی برنامه‌های کوددهی در طول فصل، اشاره کرد.
زمان مناسب برای انجام این آزمایش، در مراحل کلیدی رشد مانند پایان پنجه‌زنی، گلدهی و آغاز پر شدن دانه است.
جلوگیری از کوددهی بیش از حد
اگرچه کمبود عناصر غذایی عملکرد گیاه را کاهش می‌دهد، اما کوددهی بیش از حد نیز به همان اندازه یا بیشتر می‌تواند مضر باشد. مصرف بی‌رویه کود نه تنها هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهد، بلکه باعث آسیب به خاک، آلودگی منابع آبی، کاهش کیفیت محصول و حتی کاهش عملکرد می‌شود. از جمله خطرات کوددهی بیش از حد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- کوددهی بیش از حد موجب شوری خاک شده و تجمع بیش از حد نمک‌های حاصل از کودهای شیمیایی، باعث اختلال در جذب آب و عناصر غذایی می‌شود.
- نیتروژن اضافی (خصوصاً به شکل نیترات) می‌تواند از طریق زهکش‌ها به سفره‌های آب زیرزمینی نفوذ کند و موجب آلودگی آب‌های زیرزمینی شود.
- ورس (خوابیدگی گیاه): نیتروژن زیاد باعث رشد زیاد و ترد شدن ساقه می‌شود که منجر به خوابیدگی گیاه می‌شود.
- مصرف زیاد یک عنصر می‌تواند جذب عناصر دیگر را کاهش دهد (مثلا پتاسیم زیاد باعث کاهش جذب منیزیم می‌شود).
- رشد زیاد و آبدار برگ‌ها در اثر نیتروژن زیاد می‌تواند گیاه را مستعد بیماری‌های قارچی و باکتریایی کند و امکان ابتلا به بیماری‌ها را افزایش دهد.
جمع‌بندی: برنامه‌ریزی دقیق کوددهی برای افزایش عملکرد برنج
کوددهی صحیح و هدفمند، یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت در کشت برنج است. برنامه‌ریزی دقیق تغذیه‌ای بر اساس مراحل رشد گیاه، نیازهای واقعی خاک و برگ و شرایط اقلیمی منطقه، می‌تواند تاثیر بسزایی در افزایش عملکرد، بهبود کیفیت دانه و کاهش هزینه‌های تولید داشته باشد. کشاورزان باید پیش از آغاز فصل کشت، با انجام آزمایش خاک و در طول فصل با تحلیل بافت برگ، از کمبود یا مازاد عناصر غذایی جلوگیری کنند. تقسیم مناسب کودها در زمان‌های بحرانی مانند مرحله نشا، پنجه‌زنی، خوشه‌دهی و پر شدن دانه و استفاده از کودهای مناسب در هر مرحله، باعث افزایش کارایی جذب و رشد متعادل گیاه می‌شود.
همچنین، پرهیز از کوددهی بیش از حد و مصرف کورکورانه کود، علاوه بر جلوگیری از آسیب به محیط‌زیست، موجب کاهش بیماری‌ها و پایداری بیشتر کشت خواهد شد. در نهایت، توصیه می‌شود کشاورزان با بهره‌گیری از مشاوره کارشناسان کشاورزی، به‌روزرسانی اطلاعات فنی و استفاده از روش‌های نوین مانند محلول‌پاشی و کود آبیاری، کوددهی را به عنوان یک فرآیند علمی و قابل مدیریت نگاه کنند. چنین رویکردی، راه را برای دستیابی به عملکرد بالا، محصول باکیفیت و سودآوری پایدار هموار می‌سازد.
