مقدمه
گندم یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی جهان است که به‌عنوان منبع اصلی تامین غذای انسان و دام شناخته می‌شود. این گیاه با ارزش، نقش حیاتی در تأمین نان، آرد و بسیاری از محصولات غذایی دیگر دارد. کاشت، داشت و برداشت گندم فرآیندی پیچیده و چند مرحله‌ای است که هر کدام از این مراحل نیازمند دانش و مهارت‌های خاص خود است.
وجود پروتئینی به نام گلوتن در این گیاه باعث شده است، عملیات فرآوری آن راحت‌تر و چسبندگی خمیر حاصل از آن بیشتر باشد. همین ویژگی یکی از دلایل اصلی تقاضای زیاد گندم در سراسر جهان است. این محصول استراتژیک که در تمام نقاط جهان کشت می‌شود، در اقتصاد کشاورزی کشورها نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.
تجارت جهانی گندم به تنهایی، از مجموع سایر محصولات کشاورزی دیگر بیشتر است و این موضوع نشان از اهمیت کشت این گیاه دارد. در این مقاله قصد داریم به‌طور جامع به بررسی همه چیز درباره کاشت، داشت و برداشت گندم بپردازیم.
کاشت گندم
کاشت گندم اولین و مهم‌ترین مرحله در تولید این محصول است و موفقیت در این مرحله، مستقیماً بر کیفیت و کمیت محصول نهایی تاثیر می‌گذارد. برای کاشت گندم، انتخاب بذر مناسب و رعایت زمان و مکان کاشت بسیار مهم و حیاتی است. این موارد را در ادامه به‌صورت مرحله‌ای بررسی کرده‌ایم.
1-انتخاب بذر مناسب
انتخاب بذر مناسب، یکی از کلیدی‌ترین عوامل در دستیابی به محصولی با کیفیت است. بذر گندم باید عاری از بیماری‌های بذرزاد باشد و از نظر ژنتیکی کیفیت بالا و مقاومت به بیماری‌ها و شرایط نامساعد محیطی را داشته باشد. بذرهای هیبرید نیز گزینه‌های مناسبی هستند که در برابر تغییرات آب‌وهوایی و آفات مقاوم هستند.
بنابراین باید با توجه به شرایط آب و هوایی و جنس خاک منطقه، بذر مناسبی را برای کاشت انتخاب کرد. به عنوان مثال اگر گندم پاییزه را در فصل بهار بکارند؛ چون دوران سرما را به خوبی طی نمی‌کند، میزان گل‌دهی و در نهایت محصول دریافتی و کیفیت آن کاهش پیدا می‌کند.
شخم زدن و آماده زدن زمین کشاورزی | دیسک زنی زمین کشاورزی پیش از کشت
2-آماده‌سازی زمین
آماده‌سازی مناسب زمین پیش از کاشت گندم از اهمیت بالایی برخوردار است. زمین باید با ابزار مناسبی مثل گاو آهن قلمی یا ماشین آلات مخصوص، به خوبی شخم زده شود و خاک تا عمق مناسبی نرم شود و تهویه کافی داشته باشد. البته شخم‌زنی زمین برای گندم به صورت سطحی انجام می‌شود؛ زیرا ریشه‌های گندم به صورت سطحی رشد می‌کند. بهترین زمان برای شخم زدن زمین، یک ماه قبل از کاشت گندم است. همچنین، به کار بردن کودهای پایه نظیر کودهای نیتروژنی و فسفری قبل از کاشت توصیه می‌شود.
3-زمان‌بندی کاشت گندم
در حالت کلی، گندم به دو دسته بهاره و پاییزه تقسیم می‌شود. این دو دسته هم از لحاظ ظاهری و هم از لحاظ شرایط کاشت با هم تفاوت دارند.
گندم بهاره در مناطقی که زمستان‌های بسیار سردی دارند، کشت می‌شود. این گندم در اوایل فصل بهار و زمانی که دمای خاک به بالای یک درجه سانتی گراد می‌رسد، کاشته می‌شود. در اوایل تابستان رشد کرده و در اواخر تابستان برداشت می‌شود.
گندم پاییزه معمولا در نیمکره شمالی و زمانی که دمای خاک به کمتر از ۱۳ درجه سانتی گراد می‌رسد، کاشته می‌شود. فرآیند رشد تا اواخر زمستان و اوایل بهار ادامه پیدا کرده و در اواخر بهار و اوایل تابستان برداشت می‌شود.
4-خاک مناسب برای کاشت
خاک یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در کاشت گندم است. گندم برای رشد بهتر نیاز به خاکی با ویژگی‌های زیر دارد.
خاک لومی
بهترین نوع خاک برای کاشت گندم، خاک لومی است. این نوع خاک ترکیبی از شن، رس و مواد آلی است که باعث می‌شود رطوبت را به خوبی حفظ کرده و زهکشی مناسبی داشته باشد.
pH خاک
گندم در خاک‌هایی با pH خنثی یا کمی قلیایی (بین ۶ تا ۷) بهترین عملکرد را دارد. در خاک‌های اسیدی، رشد گیاه محدود شده و عملکرد محصول کاهش می‌یابد.
مواد آلی خاک
خاک باید غنی از مواد آلی باشد تا بتواند عناصر غذایی لازم را به گیاه برساند. همچنین خاک‌هایی که دارای مقادیر مناسبی از نیتروژن، فسفر و پتاسیم هستند، برای رشد گندم ایده‌آل هستند.
زهکشی مناسب
خاکی که بیش از حد رطوبت را نگه دارد، موجب پوسیدگی ریشه و کاهش محصول می‌شود. بنابراین، خاک‌هایی که زهکشی مناسبی دارند، برای کاشت گندم مطلوب‌تر هستند. گندم‌های بهاره به دلیل حفظ رطوبت ناشی از بارش‌های زمستان معمولا رطوبت مورد نیاز خود را دارند. اما گندم‌های پاییزه به خصوص در زمان جوانه زنی و رشد اولیه ممکن است به دلیل عدم رطوبت کافی خاک بپوسند.
5-آب و هوای مناسب
آب و هوا یکی از مهم‌ترین عوامل موثر در تعیین زمان و مکان کاشت گندم محسوب می‌شود. گندم به طور کلی به آب و هوای معتدل نیاز دارد، اما نوع گندمی که کشت می‌شود می‌تواند تحمل متفاوتی نسبت به شرایط محیطی داشته باشد.
دمای ایده‌آل
دمای مطلوب برای کاشت و رشد گندم بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد است. در دماهای پایین‌تر از ۱۰ درجه سانتی‌گراد رشد گیاه کندتر شده و در دمای زیر ۴ درجه سانتی گراد رشد گیاه متوقف می‌شود. همچنین دماهای بالاتر از ۳۵ درجه نیز می‌تواند به گیاه آسیب برساند.
بارندگی
گندم به بارندگی متوسط نیاز دارد. به طور معمول، بارندگی سالانه 400 تا 600 میلی‌متر برای کاشت گندم مناسب است. در مناطقی با بارندگی کمتر، آبیاری مصنوعی مورد نیاز خواهد بود. زیرا گندم هم مانند سایر گیاهان نمی‌تواند در خاک خشک جوانه بزند.
آفتاب
گندم برای انجام فتوسنتز و رشد به میزان کافی نور خورشید نیاز دارد. روزهای بلند و آفتابی به‌ویژه در مراحل آغازین رشد برای این گیاه بسیار حائز اهمیت است.
روشهای کاشت گندم
روشهای مختلفی برای کاشت گندم وجود دارد که هر یک با توجه به شرایط محیطی و نوع خاک، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
● روش کرتی
روش کرتی یک روش سنتی و نامناسب است و در زمین‌هایی که با مشکلاتی مثل کمبود آب و شیب نامناسب مواجه بودند، مورد استفاده قرار می‌گرفت.
در این روش پس از شخم زدن و بذر پاشی زمین، با استفاده از دیسک، مرزها را زیر خاک می‌برند. سپس با ایجاد مرز در زمین، ماشین آلات داشت و برداشت را وارد می‌کنند.
● روش فارویی
روش فارویی یا خطی مانند روش کرتی بازدهی کمتری نسبت به سایر روش‌ها دارد. در این روش، بذر گندم با استفاده از کودپاش به صورت نامنظم در زمین پخش می‌شود. سپس، جوی‌ها و پشته‌هایی کم عرض و کم عمق در زمین ایجاد می‌کنند. برخی بذرها به دلیل قرار گرفتن در کف این جوی‌ها به خوبی رشد نکرده و بازدهی زمین کم می‌شود.
● روش نواری
روش نواری در زمین‌هایی که دارای شیب مناسب و سطح صاف هستند مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌توان از ماشین آلات پیشرفته مثل کمباین یا ماشین‌های بذرکار استفاده کرد. در این روش به دلیل شیب مناسب زمین، نیازی به ایجاد جوی نیست و زمین در مقیاس بزرگ آبیاری می‌شود.
● کشت روی پشته‌های بلند
این روش از جدیدترین و پربازده‌ترین روشهای کشت گندم به ویژه در کشورهای پیشرفته است. در این روش بذر گندم با فاصله معین در یک پشته بلند کاشته می‌شود و با ایجاد جویچه، رطوبت مناسب در اختیار گیاه قرار می‌گیرد.
از این روش می‌توان از ماشین آلات پیشرفته و تولید گسترده و انبوه گندم استفاده کرد. زیرا این روش نقص کمتری دارد و باعث کاهش فرسایش و ورس، کاهش مصرف آفت‌کش‌ها و کاهش راندمان مصرف کود می‌شود.
داشت گندم
داشت گندم به مراقبت و مدیریت مزرعه در دوران رشد گیاه گندم گفته می‌شود. در این مرحله، تأمین نیازهای گیاه به آب، مواد مغذی و محافظت از آن در برابر آفات و بیماری‌ها ضروری است. با توجه به نوع گندم و شرایط محیطی، مراقبت‌های ویژه‌ای باید صورت گیرد.
آبیاری گندم
آبیاری یکی از عوامل مهم در رشد و توسعه گندم است. گندم به میزان متوسطی از آب نیاز دارد، اما نیاز آبی آن بستگی به منطقه کاشت و شرایط جوی دارد. آبیاری منظم و متناسب با نیاز گیاه بسیار مهم است. در مناطق خشک، آبیاری باید به‌طور منظم انجام شود تا رطوبت خاک در طول دوره رشد ثابت بماند.
همچنین بهتر است از سیستم‌های نوین آبیاری مانند قطره‌ای یا بارانی استفاده شود تا بهره‌وری آب افزایش یابد. زیرا کمبود آب در مراحل حساس رشد گیاه، مانند گل‌دهی و دانه‌بندی، می‌تواند به کاهش شدید عملکرد منجر شود. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که تجمع بیش از حد آب می‌تواند باعث پوسیدگی ریشه‌ها و گسترش بیماری‌ها شود.
آبیاری درست و اصولی گندم در ۵ مرحله انجام می‌شود.
- جوانه زدن
- پنجه دادن
- ساقه رفتن
- گل دهی
- دانه بستن
کودهای مناسب گندم
در مرحله داشت، تغذیه مناسب گیاه از طریق کوددهی بسیار حائز اهمیت است. میزان و نوع کود باید بر اساس آزمایش خاک و نیازهای گیاه تعیین گردد تا در نهایت هم محصولی با کیفیت بیشتر داشته باشیم و هم خسارت کمتری به خاک وارد شود. در ادامه مطلب به معرفی چند کود مهم برای رشد و نمو گندم می‌پردازیم.
● فسفر
فسفر یکی از عناصر مهم برای رشد گیاه گندم است و نقش کلیدی در توسعه ریشه، جوانه‌زنی، و تولید دانه‌های گندم دارد. استفاده از کودهای فسفره در مراحل مختلف رشد گندم، به‌ویژه در مرحله کاشت، ضروری است. بسته به آزمایش خاک، معمولاً بین ۲۰ تا ۴۰ کیلوگرم فسفر در هکتار توصیه می‌شود.
فسفر به تقویت سیستم ریشه‌ای کمک می‌کند و باعث می‌شود گیاه بتواند به راحتی مواد مغذی و آب را از خاک جذب کند. همچنین نقش کلیدی در فرآیندهای انتقال انرژی در گیاه از طریق مولکول‌هایی مثل ATP دارد و به بهبود کیفیت و تعداد دانه‌های تولید شده در گیاه گندم کمک می‌کند.
بهترین کود فسفره برای گندم چیست؟
کود NPK + TE 10-50-10 شرکت آیش بهترین کود فسفره برای گندم در بازار ایران است. کود NPK + TE 10-50-10 دارای نسبت عناصر غذایی نیتروژن، فسفر و پتاسیم و عناصر ریز مغزی است است که به ترتیب 10%، 50% و 10% می‌باشد.
این کود معمولاً برای بهبود رشد گل‌ها و میوه‌ها استفاده می‌شود، زیرا نسبت بالای فسفر به ریشه‌زایی و شکوفایی گیاه کمک می‌کند. نسبت بالای فسفر در این ترکیب به ویژه برای مراحل اولیه رشد گیاه و بهبود ریشه‌زایی بسیار حیاتی است. گیاهان به فسفر نیاز دارند تا به خوبی رشد کرده و از انرژی نور خورشید به صورت مؤثری استفاده کنند.
کود NPK 10-50-10 | NPK + TE 10 50 10 | بهترین کود فسفر موجود در بازار ایران
● نیتروژن
نیتروژن به عنوان یکی از عناصر اصلی در ساختار پروتئین‌ها، اسیدهای آمینه، و کلروفیل، نقش حیاتی در فرآیندهای متابولیک گیاه و رشد و نمو آن دارد. نیتروژن به بهبود جوانه‌زنی و رشد اولیه گندم کمک می‌کند و موجب افزایش تعداد خوشه‌ها و دانه‌ها در هر بوته می‌شود.
با تولید کلروفیل، به بهبود فرآیند فتوسنتز کمک می‌کند که باعث افزایش رشد گیاه و افزایش عملکرد دانه گندم می‌شود. حدود ۳۵ تا ۵۰ درصد از کل مقدار کود نیتروژن، در زمان کاشت بذر و بقیه در مرحله پنجه زنی استفاده می‌شود.
استفاده صحیح و مناسب از کود نیتروژن، عملکرد کلی گیاه را بهبود می‌بخشد. تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف مناسب نیتروژن می‌تواند به‌طور چشمگیری میزان برداشت گندم را افزایش دهد. با این حال، مصرف بیش از حد آن می‌تواند باعث مشکلاتی مانند ریزش گیاه یا افزایش حساسیت به بیماری‌ها شود.
بهترین کود نیتروژن (کودسفید) برای گندم
کود NPK + TE 40-5-5 یکی از بهترین گزینه‌ها برای کشاورزان و باغداران است که به دنبال یک ترکیب مغذی و کامل برای تقویت رشد گیاهان خود می‌باشند. این کود شامل نسبت بالای نیتروژن، فسفر و پتاسیم به همراه عناصر ریزمغذی (TE) است که به بهبود سلامت و عملکرد گیاهان کمک می‌کند. نیتروژن موجود در این ترکیب باعث افزایش رشد رویشی و سبزینگی بهتر گیاهان می‌شود، به‌خصوص در مراحل ابتدایی رشد، جایی که نیاز به تقویت تنفس گیاهی و تولید برگ‌های جدید اهمیت دارد.
کود 40-5-5 NPK + TE | خرید بهترین کود در ایران
● پتاسیم
پتاسیم یکی از عناصر غذایی ضروری برای رشد و توسعه گندم است. این عنصر در بسیاری از فرآیندهای فیزیولوژیکی گیاه نقش دارد و به بهبود کیفیت و عملکرد محصول کمک می‌کند. پتاسیم به تنظیم باز و بسته شدن روزنه‌ها و تعادل آب در سلول‌ها کمک می‌کند. انتقال مواد غذایی مانند قندها و نشاسته‌ها در گیاه را بهبود می‌بخشد، که برای رشد دانه و تولید انرژی ضروری است.
پتاسیم با تقویت دیواره سلولی گیاه، مقاومت گندم به بیماری‌ها و آفات را بیشتر می‌کند و باعث افزایش کیفیت دانه از نظر پروتئین و محتوای نشاسته می‌شود.
میزان مصرف کود پتاسیمی به نوع خاک، نیاز گیاه و شرایط آب و هوایی بستگی دارد. اما به طور معمول دوز مناسب پناسیم بین ۲ تا ۷ کیلوگرم در هر هکتار است. آزمایش خاک می‌تواند به تعیین دقیق میزان پتاسیم مورد نیاز کمک کند.
بهترین کود پتاسیم برای گندم
آیش پتاسیم (Active-K) یک منبع بی نظیر و کارآمد از پتاسیم است که به‌طور خاص برای افزایش جذب این عنصر ضروری توسط گیاهان طراحی شده است. پتاسیم یکی از مهم‌ترین عناصر مورد نیاز برای رشد و توسعه گیاهان به شمار میرود و در فرآیندهای مختلفی از جمله تنظیم آب، گازرسانی، و متابولیسم نقش کلیدی دارد. با استفاده از آیش پتاسیم، کشاورزان می‌توانند از قابلیت‌های این عنصر در بهبود عملکرد گیاهان بهره‌مند شوند.
همچنین کود NPK+TE 12-12-36 یکی از ترکیبات متنوع و مؤثر در کشاورزی است که شامل نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) با نسبت 36-12-12 می‌باشد. این کود به‌ویژه برای گیاهانی که نیاز به پتاسیم بیشتری دارند، مانند میوه‌جات و سبزیجات، بسیار مناسب است. پتاسیم نقش کلیدی در فرآیندهای متابولیکی گیاهان ایفا می‌کند و به بهبود کیفیت میوه و افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش‌های محیطی کمک می‌کند.
● ریز مغذی‌ها
ریز مغذی‌ها نقش مهمی در رشد و عملکرد گندم دارند، به‌ویژه زمانی که خاک‌های زراعی از لحاظ عناصر کم‌مصرف فقیر باشند. برخی از مهم‌ترین ریز مغذی‌هایی که به عنوان کود برای گندم استفاده می‌شوند عبارتند از: آهن (Fe)، روی (Zn)، مس (Cu)، منگنز (Mn)، بور (B) و مولیبدن (Mo).
این ریزمغذی‌ها نقش حیاتی در فرآیندهای فیزیولوژیکی گیاه، مانند فتوسنتز، تشکیل کلروفیل، و تنظیم فعالیت آنزیمی دارند. ریزمغذی‌ها باعث تقویت مقاومت گیاه در برابر تنش‌های محیطی مانند خشکی، شوری و بیماری‌های قارچی می‌شوند. مس و منگنز در سیستم دفاعی گیاه به عنوان آنتی‌اکسیدان عمل می‌کنند.
همچنین مصرف ریزمغذی‌ها به جذب و استفاده بهتر عناصر ماکرو مثل نیتروژن، فسفر و پتاسیم کمک می‌کند. به عنوان مثال، روی و مس در متابولیسم نیتروژن نقش دارند و کمبود آنها باعث کاهش جذب نیتروژن می‌شود.
● اسید هیومیک
اسید هیومیک یکی از مکمل‌های عالی برای بهبود عملکرد کودهای مورد استفاده در کشت گندم است. این ماده آلی به بهبود ساختار خاک، افزایش جذب مواد مغذی و بهبود رشد گیاه کمک می‌کند. اسید هیومیک باعث بهبود قابلیت دسترسی و جذب عناصر غذایی مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم در خاک می‌شود. استفاده از اسید هیومیک می‌تواند مقاومت گندم را در برابر استرس‌های محیطی مانند خشکی، شوری و دماهای بالا افزایش دهد و میکروارگانیسم‌های مفید خاک را تحریک کند و باعث افزایش فعالیت زیستی در خاک شود، که به نوبه خود به حاصلخیزی خاک و تولید محصول بیشتر کمک می‌کند.
به طور معمول، اسید هیومیک به صورت محلول یا گرانول در خاک مورد استفاده قرار می‌گیرد. مقدار مصرف بستگی به نوع خاک و شرایط محیطی دارد، اما معمولاً برای گندم ۱ تا ۳ کیلوگرم در هکتار توصیه می‌شود.
بهترین کود هیومیک اسید برای گندم
کود هیومیک اسید آیش بهترین کود موجود در بازار ایران برای گندم است. شرکت آیش با بهره گیری از بروزترین فرمولاسیون و با کیفیت ترین مواد اولیه، موفق شده بالاترین استانداردهای داخلی و بین المللی را به دست آورد و بهترین گزینه برای استفاده در کشت گندم بشمار میرود.
این کود حاوی 55 درصد هیومیک اسید، 2 درصد ولیک اسید و 16 درصد پتاسیم محلول در آب است که بهترین نتیجه را برای زراعت گندم به همراه خواهد داشت.
کود هیومیک اسید | بهترین کود humic acid موجود در ایران | کود هیومیک اسید برای انواع گیاهان
زمان کوددهی گندم
فرآیند کوددهی گندم باید از زمان آماده‌سازی زمین برای کشت شروع شود و تا قبل از برداشت محصول ادامه داشته باشد. به طور کلی کود مناسب برای گندم در هر مرحله از رشد آن به صورت زیر است.
کوددهی قبل از کاشت
کودهای گوگرد دار مثل پتاس و فسفر
کودهای میکرو
کودهای حیوانی و اسید هیومیک
کوددهی در زمان اولین آبیاری
کود ازته و حاوی نیتروژن: تقویت گیاه برای جوانه زنی
کود فسفر: مقاومت و افزایش ریشه زایی گیاه
هیومیک اسید: کاهش تنش‌های گیاه
کوددهی در مرحله پنجه زنی
نیتروژن: رشد برگ
فسفات: افزایش میزان پنجه در هر بوته
منگنز: تاثیر در ساختار پروتئین و آنزیم‌های فتوسنتزی
هیومیک اسید: کمبود بیماری‌ها و تنش‌ها
کوددهی در مرحله رشد ساقه
نیتروژن: تسریع رشد و نمو گیاه و رویش برگ‌های بزرگ‌تر
فسفات: تامین انرژی مورد نیاز برای رشد گندم
پتاسیم: تنظیم آب گیاه
گوگرد: بهبود عملکرد و کیفیت محصول
منگنز: تاثیر در ساختار پروتئین و آنزیم‌های فتوسنتزی
روی: واکنش‌های آنزیمی، متابولیسم نیتروژن و سنتز پروتئین
کوددهی در مرحله پر شدن دانه
آهن و روی: پر شدن و ازدیاد دانه‌ها
نیتروژن: بهبود سطح پروتئین و ازدیاد دانه
پتاسیم: بهبود عملکرد دانه گندم و پر شدن آن
فسفات: بهبود عملکرد گیاه
کنترل علف‌های هرز
علف‌های هرز یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش دهنده عملکرد مزارع گندم هستند. این علف‌ها با گیاه گندم برای منابع آب، نور و مواد مغذی رقابت می‌کنند. با رشد علف‌های هرز حدود ۲۵ درصد از عملکرد و کیفیت گیاه گندم کاهش می‌یابد. بنابراین، کنترل به موقع و مؤثر علف‌های هرز از طریق روشهای زراعی، شیمیایی یا بیولوژیکی، برای داشتن محصول با کیفیت ضروری است.
کنترل زراعی با استفاده از روش‌هایی مانند شخم مناسب، عدم استفاده از کود دامی تازه، استفاده از بذر خالص و رعایت تناوب کاشت از رویش و انتشار علف‌های هرز جلوگیری می‌کند.
کنترل شیمیایی با شناسایی علف‌های هرز و استفاده از سم پاشی مناسب باعث از بین بردن آنها می‌شود.
مدیریت بیماری‌ها
گندم به انواع مختلفی بیماری‌ها حساس است که در صورت بروز می‌توانند خسارات زیادی به محصول وارد کنند. مدیریت درست و به موقع برای جلوگیری از بروز بیماری یا کنترل به موقع آن، نقش بسیار مهمی در زمان داشت گندم است. برخی از رایج‌ترین بیماری‌های گندم به شرح زیر است.
زنگ زرد گندم
یکی از رایج‌ترین بیماری‌های گندم است که باعث تخریب بافت گیاه و کاهش عمل فتوسنتز می‌شود و در آب و هوای گرم و مرطوب ایجاد می‌شود.
با ریشه کنی میزبان‌های واسط برای قطع چرخه زندگی قارچ، استفاده از قارچ کش‌ها و تغییر زمان کاشت می‌توان با این بیماری مقابله کرد.
سفیدک سطحی
این بیماری قارچی با افزایش رطوبت گیاه به ویژه در اوایل فصل بهار ظاهر شده و سبب ایجاد لکه‌های سفید روی سطح گیاه می‌شود که به مرور زمان به رنگ خاکستری یا قهوه‌ای روشن درمی‌آید.
برای مبارزه با این بیماری از قارچ کش‌ها، کشت ارقام مقاوم و ایجاد شرایط مناسب برای گردش مناسب هوا استفاده می‌شود.
سیاهک پنهان
این بیماری قارچی از رشد ساقه و برگ گیاه گندم جلوگیری می‌کند و موجب تغییر رنگ برگ‌های بالایی به آبی مایل به سبز می‌شود. سیاهک پنهان مخرب‌ترین و رایج‌ترین نوع سیاهک است که خسارت‌های فراوانی را خصوصا به گندم پاییزی وارد می‌کند.
برای مقابله با این بیماری از روش‌هایی مثل تناوب زراعی، ارقام مقاوم، ضدعفونی بذر با قارچ کش‌ها و تغییر زمان کاشت استفاده می‌شود.
پاخوره ریشه گندم
پاخوره ریشه گندم یک بیماری قارچی خاکزی است که به ریشه گیاه گندم حمله کرده و موجب پوسیدگی ریشه گندم، کوتاه شدن بوتهها و ضعف و شکنندگی آنها می‌شود.
با استفاده از تناوب زراعی، بهداشت مزرعه، ضد عفونی بذر و کنترل علف‌های هرز می‌توان با این بیماری مقابله نمود.
کنترل آفات
آفات از جمله مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده محصول گندم هستند. مدیریت صحیح آفات به حفظ سلامت گیاه و افزایش عملکرد کمک می‌کند. شناخت درست آفات و استفاده از روشهای تلفیقی مبارزه با آنها می‌تواند تأثیر بسزایی در کنترل این عوامل داشته باشد. برخی از رایج‌ترین آفات گندم و روشهای مقابله با آنها به صورت زیر است.
سن گندم
یکی از مهم‌ترین آفات گندم به ویژه در مناطق گرم است که با تغذیه از دانه گندم، باعث کاهش کیفیت و کمیت محصول می‌شوند.
از بین بردن بقایای گیاهی، جلوگیری از رشد علف‌های هرز و استفاده از حشره کش‌ها می‌تواند به کنترل این آفت کمک کند.
شته‌ها
شته‌ها نیز از جمله آفات مهم گندم هستند که با مکیدن شیره گیاه باعث کاهش رشد و ضعف آن می‌شوند.
مدیریت کود ازت، بازرسی هفتگی و استفاده از دشمنان طبیعی شته‌ها مثل کفشدوزک‌ها، باعث از بین بردن این آفات می‌شود.
زنبور ساقه‌خوار
زنبور ساقه‌خوار از جمله آفات غلات گندم است که با جویدن طوقه گندم، مانع رسیدن شیره گیاه به ساقه و در نتیجه خشک شدن گندم می‌شوند.
با استفاده از ارقام مقاوم، تغییر زمان کشت و تناوب زراعی تا حد زیادی می‌توان این آفات را کنترل کرد.
سوسک برگ‌خوار
این آفت با خوردن برگ‌ها و ایجاد نوارهای طولی سفید رنگ روی آنها باعث زرد و خشک شدن بوتهها و کاهش سطح فتوسنتزی گیاه می‌شود.
با استفاده از ارقام مقاوم، شخم عمیق پس از برداشت، کاهش کود ازت و افزایش کود پتاس می‌توان این آفت را کنترل کرد.
برداشت و نگهداری گندم
پس از رسیدن محصول به مرحله بلوغ، برداشت گندم آغاز می‌شود. زمان برداشت گندم در مناطق گرمسیری ایران از اوایل بهار آغاز شده و تا اواخر تابستان در مناطق سردسیری ادامه دارد. برداشت در زمان مناسب بسیار مهم است، زیرا اگر گندم خیلی زود یا خیلی دیر برداشت شود، می‌تواند تأثیر منفی بر کیفیت و عملکرد محصول داشته باشد. پس از برداشت، نگهداری صحیح محصول از اهمیت بالایی برخوردار است تا از آفت‌زدگی و افت کیفیت جلوگیری شود.
درو گندم با کمباین | بهترین زمان برداشت گندم | روشهای نگهداری گندم
زمان مناسب برداشت
برداشت گندم زمانی انجام می‌شود که دانه‌ها به‌طور کامل رسیده و رنگ زرد یا طلایی به خود گرفته باشند. همچنین باید مطمئن شد که رطوبت دانه به حد کافی کاهش یافته باشد، زیرا برداشت در زمان رطوبت بالا ممکن است منجر به کاهش کیفیت دانه و مشکلاتی در ذخیره‌سازی آن شود. معمولاً رطوبت مطلوب برای برداشت گندم ۱۴ تا ۱۶ درصد است.
روشهای برداشت
برداشت گندم به دو روش دستی و مکانیزه انجام می‌شود. در مناطق کوچک و مناطقی که ماشین‌آلات کشاورزی در دسترس نیست، از روش دستی استفاده می‌شود. اما در زمین‌های بزرگ، استفاده از کمباین‌های مخصوص برداشت گندم، سرعت و دقت بیشتری را به همراه دارد و از ریختن و هدر رفتن محصول جلوگیری می‌شود.
برداشت محصول با کمباین و ریزش آن به عواملی مثل ژنتیک بذر، رطوبت دانه، وضعیت آب و هوا، خوابیی محصول، وضعیت کمباین و تجربه راننده بستگی دارد.
روشهای نگهداری گندم
پس از برداشت، گندم باید به‌درستی نگهداری و انبار شود تا از آلودگی به آفات و حشرات و کاهش کیفیت جلوگیری شود. برای این منظور می‌توان از حشره کش‌های مجاز استفاده کرد. کاهش رطوبت دانه‌ها و حفظ آنها در محیط‌های سرد، خشک و خنک از اصول اساسی نگهداری گندم است. همچنین برای جلوگیری از فساد دانه‌ها، انبارها باید به‌طور منظم تهویه شوند.
فرآوری گندم بعد از برداشت
پس از برداشت، گندم باید فرآوری شود تا به محصول نهایی قابل مصرف تبدیل گردد. این فرآیند شامل جدا کردن دانه از کاه، آسیاب کردن و تبدیل آن به آرد است. در این مرحله، دانه‌های گندم بسته به نوع مصرف به آردهای مختلف تبدیل می‌شوند. کیفیت آسیاب و میزان خلوص آرد تولیدی تاثیر مستقیم بر کیفیت نان و محصولات تولید شده از آرد دارد.
کلام پایانی
کاشت، داشت و برداشت گندم فرآیندی چند مرحله‌ای است که نیازمند دانش و دقت بالاست. انتخاب بذر مناسب، زمان‌بندی دقیق در مراحل مختلف و مدیریت صحیح منابع و آفات، از عوامل کلیدی در افزایش بهره‌وری محصول گندم هستند. با توجه به اهمیت اقتصادی و غذایی این محصول، کشاورزان باید با جدیدترین روش‌ها و فناوری‌ها در زمینه تولید گندم آشنا باشند تا بتوانند محصولی با کیفیت و مطلوب به بازار عرضه کنند.