کشت زرشک | صفر تا صد کاشت زرشک

شرایط مناسب برای کشت زرشک

زرشک یکی از گیاهان مقاوم به خشکی است که در شرایط خاص آب و هوایی و خاکی به‌ خوبی رشد می‌کند. برای داشتن محصولی باکیفیت و پربازده، رعایت شرایط مناسب کشت زرشک ضروری است. اگر شرایط مناسب برای کشت زرشک برقرار نباشد، در مراحل رشد گیاه اختلال ایجاد شده و عملکرد محصول کاهش می‌یابد.

در مقابل اگر شرایط مناسب برای کشت زرشک برقرار باشد، رشد و نمو گیاه به خوبی سپری شده و کمیت و کیفیت محصول نهایی افزایش می‌یابد. بنابراین شناخت و آگاهی از شرایط مناسب کشت زرشک برای کشاورزان و باغداران از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه مطلب، به بررسی مهم‌ترین فاکتورهای تاثیرگذار بر کشت زرشک می‌پردازیم.

شرایط اقلیمی

زرشک یک گیاه سازگار با شرایط مختلف است، اما برای رشد بهینه به آب‌ و هوای خاصی نیاز دارد. این گیاه در مناطقی که دارای تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های سرد هستند، عملکرد بهتری دارد.

دمای مناسب

دمای ایده‌آل برای رشد مطلوب زرشک بین ۱۵ تا ۲۳ درجه سانتی‌گراد است. اما این گیاه می‌تواند دمای بالا را تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد و دمای پایین را تا منفی ۲۵ درجه سانتی‌گراد تحمل کند. در واقع زرشک در برابر سرمای زمستانی مقاوم است و این سرما برای تحریک گل‌دهی آن ضروری است.

نور خورشید

زرشک برای رشد بهینه به حداقل ۶ تا ۸ نور مستقیم خورشید در روز نیاز دارد. در مناطق نیمه‌‌سایه یا سایه‌دار، رشد گیاه کند شده و میوه‌دهی آن کاهش می‌یابد.

میزان بارندگی

زرشک نسبت به کم آبی مقاوم است و در مناطقی با بارندگی سالانه ۱۵۰ تا ۳۰۰ میلی‌متر به‌خوبی رشد می‌کند. اما می‌توان از آبیاری قطره‌ای برای افزایش بهره‌وری آن استفاده کرد. البته در دوره گل‌دهی و رشد میوه، آبیاری منظم ضروری است.

جنس خاک

بهترین خاک برای کشت زرشک، خاک‌های لومی-شنی یا لومی-رسی با زهکشی مناسب است. این گیاه در سایر خاک‌ها هم می‌تواند رشد کند، اما خاک‌های سنگین و رسی فشرده توصیه نمی‌شود زیرا باعث پوسیدگی ریشه می‌شود.

pH خاک

pH ایده‌آل خاک برای رشد درختچه زرشک بین ۷ تا ۸ است. اما باید به این نکته توجه داشت که در خاک‌های بسیار قلیایی با pH بالای ۸، رشد زرشک ضعیف شده و جذب مواد مغذی کاهش می‌یابد.

کوددهی صحیح

به طور کلی، خاک باید غنی از مواد آلی باشد و حداقل ۲ تا ۳ درصد ماده آلی (هوموس) داشته باشد. اما می‌توان برای بهبود شرایط خاک و تامین مواد غذایی موردنیاز گیاه و رشد مطلوب آن، به مقدار کافی از کودهای آلی و شیمیایی متناسب با نیاز گیاه استفاده کرد.

عمق و فاصله کاشت

نهال‌های زرشک باید حداقل در فواصل ۳×۳ متر کاشته شوند تا فضای کافی برای رشد مطلوب داشته باشند. همچنین این نهال‌ها در عمق ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متری خاک کاشته می‌شوند تا مواد مغذی را به خوبی جذب کنند.

مدیریت آبیاری

همانطور که گفته شد، زرشک گیاهی کم آب است و به آبیاری چندانی نیاز ندارد. اما در فصل گل‌دهی و میوه‌دهی، مرطوب بودن خاک برای رشد مطلوب گیاه ضروری است. روش آبیاری قطره‌ای بهترین روش برای صرفه‌جویی در آب و افزایش بهره‌وری محسوب می‌شود.

هرس و نگهداری

هرس فرم‌دهی درخت زرشک در سال‌های اول و به منظور شکل‌دهی به درختچه انجام می‌شود. اما هرس باردهی به منظور حذف شاخه‌های کهنه و ضعیف برای افزایش باردهی و تولید شاخه‌های جوان و سالم انجام می‌شود.

کنترل آفات و بیماری‌ها

شپشک آردآلود و کنه‌های گیاهی از آفات مهم زرشک و  پوسیدگی ریشه و لکه‌برگی از جمله بیماری مهم زرشک هستند که در معرض خطر آن‌ها قرار دارد. رعایت فاصله مناسب کاشت، حذف علف‌های هرز، هرس به موقع درختان و استفاده از سموم و آفت‌کش‌های مناسب، از جمله روش‌های مناسب برای کنترل این آفات و بیماری‌ها محسوب می‌شود.

برداشت و فرآوری زرشک

میوه زرشک معمولا در اواخر تابستان و اوایل پاییز (شهریور تا مهر) برداشت می‌شود. برای برداشت زرشک از روش‌های سنتی (چیدن با دست) و مکانیزه (برای مزارع بزرگ) استفاده می‌شود. زرشک‌های چیده شده، در کیسه‌های نخی یا جعبه‌های کارتونی برای جلوگیری از رطوبت و کپک‌زدگی نگهداری می‌شوند.

روش‌های کشت زرشک و مراحل انجام آن‌ها

زرشک یکی از گیاهان اقتصادی و مقاوم به خشکی است که در مناطق خشک و نیمه خشک ایران به‌ خوبی رشد می‌کند. با توجه به نوع رقم زرشک و منطقه کشت، روش کاشت این درختچه نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. این گیاه را می‌توان به روش‌های مختلفی از طریق بذر، قلمه زدن، پیوند و خواباندن تکثیر کرد. هر یک از این روش‌ها شامل مراحل مختلفی است که از حساسیت بالایی برخوردار است و باید به درستی انجام شود. زیرا اگر کاشت محصول به درستی انجام نشود، مراحل رشد گیاه به درستی طی نشده و در روند تولید زرشک اختلال ایجاد می‌شود. بنابراین داشتن اطلاعات و تجربه کافی در زمینه کاشت محصول اهمیت بسزایی دارد. در ادامه، به بررسی تمام روش‌های کشت زرشک و انجام مراحل هر یک از آن‌ها می‌پردازیم.

۱. کشت زرشک از طریق بذر

برای کاشت زرشک در این روش، ابتدا بذرها را از میوه‌های سالم، رسیده و بدون آفت استخراج می‌کنند. سپس بذرها را در سایه خشک کرده و در کیسه‌های پارچه‌ای نگهداری می‌کنند. برای تحریک جوانه‌زنی، بذرها را در مخلوط ماسه و خاک اره مرطوب قرار داده و آن‌ها را در دمای ۱ تا ۵ درجه سانتی‌گراد (در یخچال یا زیر خاک مرطوب) به مدت ۳ تا ۴ ماه نگهداری می‌کنند.

پس از گذشت مدت زمان تعیین شده، بذرها را در اوایل بهار (فروردین تا اردیبهشت) در خزانه یا گلدان‌های مخصوص در عمق ۱ تا ۲ سانتی‌متری از خاک می‌کارند و آبیاری منظم انجام می‌دهند تا خاک همیشه مرطوب بماند.

پس از رشد کافی، نهال‌های قوی را در زمین اصلی در گودال‌هایی به عمق ۵۰ سانتی‌متر و با فاصله مناسب از هم می‌کارند.

۲. کشت زرشک از طریق قلمه زدن

قلمه زدن از جمله روش‌های رایج و اقتصادی در تکثیر درخت زرشک محسوب می‌شود. برای کشت زرشک در این روش، ابتدا باید قلمه مناسب را از درخت پربار و سالم انتخاب نمود. در فصل زمستان، قلمه‌های چوبی ۱ تا ۲ ساله، به طول ۱۵ الی ۲۰ سانتی‌متر و در فصل تابستان، قلمه‌های نیمه‌چوبی از شاخه‌های جدید، انتخاب می‌شوند.

به این صورت که، از قسمت میانی شاخه‌ها، قلمه‌های ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متری را جدا می‌کنند. سپس انتهای قلمه را به محلول ریشه‌زایی (پودر هورمون اکسین) آغشته می‌کنند. سپس قلمه‌ها را در خزانه‌ای با خاک سبک (ماسه + پرلیت) به عمق ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر می‌کارند و به صورت منظم آبیاری می‌کنند تا خاک مرطوب بماند.

در نهایت بعد از ۱ سال، قلمه‌های ریشه‌دار را به زمین اصلی منتقل کرده و در گودال‌هایی با عمق مناسب می‌کارند و اطراف آن را کاملا با خاک می‌پوشانند.

۳. کشت زرشک از طریق پیوند

یکی دیگر از روش‌های مرسوم برای تکثیر درخت زرشک، کاشت آن از طریق پیوند زدن است که به شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود. پیوند شکمی، رایج‌ترین روش پیوند زرشک بوده که در فصل تابستان انجام می‌شود. پیوند اسکنه‌ای در فصل زمستان و برای درختان قدیمی و پیوند زبانه‌ای برای نهال‌های جوان انجام می‌شود.

اولین مرحله در پیوند زرشک، انتخاب پایه و پیوندک مناسب است. پایه پیوند باید درختچه زرشک مقاوم و سازگار با شرایط محیطی باشد و پیوندک نیز باید از شاخه‌ای از درخت زرشک که دارای میوه باکیفیت است، انتخاب شود. پس از جداسازی پیوندک از شاخه، برش T روی پایه ایجاد کرده و پیوندک را در شکاف قرار می‌دهند. سپس با نوار پلاستیکی محل پیوند را می‌بندند. بعد از حدود ۳ تا ۴ هفته، در صورت موفقیت‌آمیز بودن عمل پیوند، نوار را باز می‌کنند تا جوانه‌ها به خوبی رشد کنند.