مقدمه
گوجهفرنگی با نام علمی لیکوپرسیکون اسکولنتوم، گیاهی علفی و یکساله از راسته دو لپهایها است که عادت رشد آن از مستقیم تا نیمه مستقیم متغیر است. در انواع مستقیم، ساقه اصلی ضخیم و دارای تعداد زیادی شاخه است و ساقهدهی به صورت سیمپودیال انجام میشود؛ به این معنی که با تشکیل گل آذین یا جوانه برگ در رأس ساقه، ساقه از رشد باز میماند و جوانههای جانبی توسعه پیدا میکنند. گوجهفرنگی از نظر رشد ساقه به سه دسته رشد نامحدود، نیمه محدود و محدود تقسیم میشود. در ارقام پابلند یا با رشد نامحدود، ۱-۳ گل تنها در اطراف ساقه تشکیل میشود.
گوجهفرنگی بومی ارتفاعات آمریکای جنوبی است و ارقام وحشی آن به صورت خودرو در جنوب آمریکا و مکزیک میرویند. قسمت شرقی ارتفاعات آند مرکز ثانویه گوجهفرنگی به شمار میآید. در آمریکای جنوبی، این گیاه به نام تومات یا گزی تومات شناخته میشود که نام آن از زبان آزتکها، ساکنان قدیم مکزیک، گرفته شده است. این قبیله قبل از کشف آمریکا، گوجهفرنگی را میشناخت و در تغذیه خود استفاده میکرد.
ساکنان پرو گوجهفرنگی را حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد میشناختند و این گیاه توسط سرخپوستان به آمریکای مرکزی و مکزیک منتقل شد. پس از کشف آمریکا در سال ۱۵۰۰، گوجهفرنگی به اروپا برده شد و در سال ۱۵۵۶ توسط بوهن شناسایی و تشریح شد. با مشخص شدن اهمیت غذایی گوجهفرنگی، کشت آن در سراسر دنیا گسترش یافت و بیش از ۶۰ درصد گلخانهها به این محصول اختصاص یافت. حدود ۱۶۰ سال پیش، انگلیسیها گوجهفرنگی را در ایران، به ویژه در جنوب کشور، کشت کردند و اکنون این گیاه جایگاه ویژهای در فرهنگ غذایی مردم ایران دارد.
انواع گوجه فرنگی
- گوجهفرنگی روما (Roma) این نوع گوجهفرنگی معمولاً برای تهیه سس و کنسرو استفاده میشود. شکل مستطیلی و گوشتی دارد و دانههای کمتری نسبت به سایر انواع گوجهفرنگیها دارد.
- گوجهفرنگی چری یا گوجه فرنگی گیلاسی یا گوجه مینیاتوری (Cherry) این گوجهفرنگیها کوچک و شیرین هستند و معمولاً در سالادها و دسرها به کار میروند. گوجه گیلاسی حاصل ترکیب ژنتیکی گوجه انگورکی و گوجه فرنگی اهلی است.
- گوجهفرنگی بزرگ بیف استیک (Beefsteak): این نوع گوجهفرنگی بزرگ و گوشتی بوده و معمولاً برای استفاده در ساندویچها و برگرها مناسب است.
- گوجهفرنگی زرد بوته ای (Yellow Tomato):این نوع گوجهفرنگی طعم ملایمتری دارد و در مناطقی با آب و هوای معتدل بعد از سرمای زمستانه و در آب و هوای گرمسیری پس از فصل زمستان قابلیت کشت دارد.
- گوجهفرنگی سیاه (Black Tomato): این نوع گوجهفرنگی رنگ تیره و طعمی شیرین دارد و کمی تلخی نیز در طعم آن وجود دارد و معمولاً در سالادها و برای تزئین غذاها استفاده میشود.
- گوجهفرنگی سان مارزانو یا موزی (San Marzano): یکی از بهترین انواع گوجهفرنگی برای تهیه سس و پاستا شناخته میشود. این گوجهفرنگیها در ناپل ایتالیا کشت میشوند و طعم فوقالعادهای دارند.
خواص و فواید گوجه فرنگی
گوجهفرنگی به عنوان منبع مهم ویتامینها و مواد معدنی، به ویژه ویتامین A، کلسیم و آهن شناخته میشود. میوه آن به صورت خام یا پخته در سالادها و غذاهای مختلف مصرف میشود. این گیاه سرشار از ویتامین C و آنتیاکسیدانها، به ویژه لیکوپن است که به مبارزه با رادیکالهای آزاد کمک میکند. گوجهفرنگی به بهبود سلامت قلب، کاهش التهاب، تقویت سیستم ایمنی و بهبود سلامت پوست کمک میکند و به دلیل کالری پایین، برای کاهش وزن مناسب است.
کشت گوجه فرنگی
برای کشت گوجهفرنگی، اولین قدم انتخاب یک مکان مناسب است. این گیاه به نور کافی نیاز دارد و بنابراین بهتر است در محلی کشت شود که حداقل 6 تا 8 ساعت نور مستقیم خورشید دریافت کند. همچنین، خاک باید دارای زهکشی خوبی باشد و pH آن بین 6 تا 6.8 باشد.
گوجهفرنگی یک محصول تابستانی است که به سرما حساس بوده و یخبندان میتواند به آن آسیب بزند. این گیاه به دورهای طولانی از گرما نیاز دارد و بذر آن در دماهای ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتیگراد جوانه میزند، با دمای ایدهآل ۲۰ تا ۲۵ درجه. برای تشکیل میوه، دما باید بین ۱۵ تا ۲۰ درجه باشد.
حداقل دمای قابل تحمل ۱۱ درجه است و دماهای بالاتر از این حد باعث تسریع رشد میشوند. دماهای زیر ۶ درجه میتواند رشد را به تأخیر بیندازد یا گیاه را از بین ببرد، و دماهای بالای ۳۵ درجه نیز موجب توقف رشد و دماهای زیر ۱۳ درجه بر گلدهی و میوهدهی تأثیر منفی میگذارد.
در مناطقی که تابستانها خنک و کوتاه هستند، معمولاً گوجهفرنگی را در گلخانه میکارند یا اینکه ابتدا در گلخانه یا شاسی گرم کاشته میشود و سپس با فراهم شدن شرایط مناسب، نشاءهای دارای ۴ تا ۵ برگ به زمین اصلی در فضای باز منتقل میشوند.
نور کافی برای رشد گوجهفرنگی ضروری است و حداقل نور مورد نیاز برای فاز زایشی ۱۰ کیلو لوکس است. دمای بهینه در شرایط نور کافی بین ۲۷ تا ۳۰ درجه سانتیگراد است. گلدهی معمولاً در دمای شب حدود ۲۰ درجه اتفاق میافتد، اما دماهای بالا، به ویژه شبها (بالای ۲۵ درجه) و روزها (۳۷ درجه)، میتوانند دانههای گرده را از بین ببرند و به کاهش میوهدهی در برخی ارقام منجر شوند.
انواع روشهای کشت گوجه فرنگی
کاشت محدود گوجهفرنگی
در کاشت محدود، گیاه پس از رسیدن به اندازه مطلوب متوقف میشود و این روش عمدتاً در گلخانهها استفاده میشود. بذرهای گوجهفرنگی نزدیک به هم کاشته میشوند و دوره رشد آن معمولاً ۲ تا ۳ هفته است، که برای دستیابی به راندمان بالا در زمان کوتاه مناسب است.
کاشت نامحدود گوجهفرنگی
در این نوع کاشت، گوجهفرنگی به رشد خود ادامه میدهد تا اینکه عاملی مانع از ادامه رشد آن شود. در صورت عدم نظارت و مراقبت، احتمال مرگ گیاه بسیار بالا است.
روشهای کاشت گوجهفرنگی
برای کاشت گوجهفرنگی میتوانید از نشاءهای آماده یا دانههایی که تازه از گوجهفرنگی جدا شدهاند، استفاده کنید. بهترین و متداولترین روش، استفاده از بذرهای خشک شده است.
کاشت با استفاده از بذر گوجهفرنگی
اگر تصمیم به کاشت گوجهفرنگی با بذر دارید، باید با دو روش مستقیم و غیرمستقیم آشنا شوید.
روش مستقیم کاشت
در این روش، بذرها بهطور مستقیم در محل مورد نظر (زمین کشاورزی، گلخانه یا باغ) کاشته میشوند و سپس نیاز به مراقبت و نظارت برای رشد گیاه وجود دارد.
روش غیرمستقیم کاشت
نشاء کاری شامل کاشت بذر در محیطی با دمای ثابت برای جوانهزنی است. پس از رشد، جوانهها به مکان اصلی منتقل میشوند. این روش در خانه، گلخانه و زمینهای زراعی قابل استفاده است. در کشاورزی، باید با شخم زدن، گودالهای ۲ سانتیمتری ایجاد کرده و ۲ تا ۳ بذر در هر گودال بکارید. پس از ۲۰ روز، ساقهها نمایان میشوند.
کاشت گوجهفرنگی با بذرهای خشک شده
برای این کار، یک گوجهفرنگی رسیده را انتخاب کنید و آن را برش دهید تا دانههای آن خارج شوند. دانهها را روی سطحی ثابت قرار دهید و منتظر بمانید تا خشک شوند. این پروسه چند روز به طول میانجامد. پس از اطمینان از خشک شدن دانهها، آنها را جمعآوری کرده و در ظرفی دربسته یا پاکتی نگهداری کنید و در مکانی خشک و خنک تا زمان استفاده از آنها ذخیره کنید.
بهترین روش کشت گوجه فرنگی چیست؟
بهترین روش کشت گوجهفرنگی بسته به شرایط محلی، نوع خاک و آب و هوا متفاوت است. اما یکی از روشهای موفق و رایج، کشت گوجهفرنگی در گلخانه به ویژه به صورت هیدروپونیک است. در اینجا مراحل کشت گوجهفرنگی به ترتیب بررسی میشود:
الف) در صورت کشت در زمین
اولین مرحله انتخاب واریته مناسب است. انتخاب واریته گوجهفرنگی بستگی به هدف کشت (میزان تولید، کیفیت، مقاومت به بیماریها) و شرایط محیطی شما دارد. به عنوان مثال واریته های گوشتی برای رب یا تهیه سس ها استفاده می شود.
دومین مرحله آمادهسازی بستر کشت است. در صورت کشت در زمین ابتدا آزمایش خاک انجام می شود. در آزمایش خاک pH بررسی می شود که برای گوجه فرنگی باید بین 6 تا 6.8 باشد و خاک برای تعیین نیاز به کوددهی از نظر مواد مغذی (نیتروژن، فسفر و پتاسیم) بررسی می شود. سپس اگر خاک ضعیف باشد، میتوانید از کودهای آلی مانند کمپوست یا کود دامی استفاده کنید و در نهایت بستر را برای کشت گوجه فرنگی آماده می کنند.
ب) در صورت کشت هیدروپونیک:
اولین قدم انتخاب سیستم هیدروپونیکاست. سیستمهای مختلف مانند NFT، DWC یا Ebb and Flow را انتخاب کنید. هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. هر یک از این روشها بستگی به ترجیحات شخصی شما دارد. بسیاری از کشاورزان و افرادی که به پرورش گل و گیاهان مختلف، از جمله گوجهفرنگی، مشغول هستند، سیستم کشت هیدروپونیک آب و فلو (Ebb and Flow) را انتخاب میکنند.
نشاءکاری گوجه فرنگی
- کشت بذر: بذرها را در گلدانهای کوچک یا سینی نشاء بکارید. بعد از کاشت، شرایط مناسب شامل دمای ۲۲-۲۵ درجه سانتیگراد و رطوبت کافی را فراهم کنید.
- انتخاب نشاء: نشاءها را باید زمانی بکارید که حداقل به ۴-۶ برگ رسیده باشند و ارتفاع مناسب (حدود ۱۵-۲۰ سانتیمتر) داشته باشند.
کشت نشاءها
- فاصلهگذاری: برای واریتههای مختلف، فاصله بین گیاهان ممکن است متفاوت باشد. معمولاً فاصله ۴۵-۶۰ سانتیمتر بهترین نتیجه را میدهد.
- آبیاری اولیه: پس از کاشت، بلافاصله آبیاری کنید و اطمینان حاصل کنید که خاک به خوبی مرطوب شده است.
نگهداری و مراقبت
- آبیاری منظم: سیستم آبیاری را تنظیم کنید. معمولاً گوجهفرنگی نیاز به آبیاری منظم و یکنواخت دارد. آبیاری قطرهای میتواند انتخاب خوبی باشد.
- کوددهی: معمولاً نیاز به سه مرحله کوددهی است:
- قبل از کشت (کود پایه)
- در مراحل رشد (کود نیتروژن)
- در زمان میوهدهی (کود پتاسیم و فسفر)
- کنترل آفات و بیماریها: استفاده از روشهای پیشگیری مانند کشت دوری، استفاده از گونههای مقاوم و تجویز آفتکشهای طبیعی در صورت نیاز.
هرس و شکلدهی
- هرس: برای اشکالدهی و جلوگیری از تولید شاخههای اضافی، بهویژه در واریتههای عمده، هرس انجام دهید.
- استفاده از قیم: از قیمهای چوبی یا فلزی برای نگهداشتن گیاهان در حالت ایستاده استفاده کنید. این کار به جلوگیری از شکستگی و تسهیل تهویه کمک میکند.
برداشت
- زمان برداشت: گوجهفرنگیها وقتی رنگ و برآمدگی مناسب دارند، آماده برداشت هستند. برداشت در زمان مناسب به کیفیت میوه کمک میکند.
- شیوه برداشت: از چاقو یا قیچی باغبانی برای برداشت استفاده کنید. این عمل به جلوگیری از آسیب به گیاه کمک میکند.
بعد از برداشت
- تمیز کردن و آمادهسازی زمین: بعد از برداشت، بقایای گیاهان را از زمین جمعآوری کنید تا از بروز بیماری در کشتهای بعدی جلوگیری کنید.
- کوددهی و آمادهسازی مجدد: اضافه کردن کودهای جدید به خاک و شخم زدن مجدد به بهبود خاک کمک میکند.
بهترین خاک برای کشت گوجه فرنگی
گوجهفرنگی را میتوان در انواع خاکها کاشت، اما نوع خاک بستگی به شرایط آب و هوایی دارد. در مناطق سردسیر با تابستان کوتاه، خاکهای سبک و شنی مناسبتر هستند تا گرما را سریعتر جذب کنند. در نواحی گرمسیر با تابستان طولانی، خاکهای سنگینتر مانند لیمونی و رسی شنی مناسبترند و امکان برداشت پاییزه با محصول بیشتر را فراهم میکنند.
خاک مناسب برای کشت گوجهفرنگی باید دارای زهکشی خوب باشد و شور و قلیا نباشد، زیرا این گیاه نسبت به شوری حساس است و حد آستانه شوری آن ۲.۵ دسیزیمنتر است. در خاکهای خیلی سنگین یا خیلی سبک، میزان محصول کاهش مییابد و pH مناسب برای رشد گیاه بین ۵.۵ تا ۷ است.
بهترین زمان کشت گوجه فرنگی
بهترین زمان کشت گوجهفرنگی به عوامل مختلفی مانند نوع اقلیم، شرایط آب و هوایی و نوع واریته بستگی دارد. اما بهطور کلی میتوان زمان های زیر را در نظر گرفت:
زمان کشت در فضای باز در فصل بهار است. بهترین زمان برای کشت گوجهفرنگی در اواخر بهار، زمانی که خطر سرمازدگی گذشته و دما به حدود ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتیگراد رسیده است، میباشد. معمولاً این زمان در ماههای اردیبهشت و خرداد است.
زمان کشت در گلخانه در تمام طول سال است. در گلخانهها میتوان گوجهفرنگی را در هر زمان از سال کاشت. با کنترل دما و رطوبت، میتوان از این روش برای کشت خارج از فصل استفاده کرد.
کشت نشاء
- اوایل بهار: اگر قصد دارید از نشاءها استفاده کنید، میتوانید بذرها را معمولاً ۶ تا ۸ هفته قبل از آخرین تاریخ یخزدگی در منطقهتان بکارید.
بررسی شرایط محلی
- شرایط محلی: در برخی از مناطق گرمسیر، ممکن است بتوانید چند بار در سال گوجهفرنگی بکارید، در حالی که در مناطق سردتر، ممکن است تنها بتوانید در یک فصل بکارید.
مراحل رشد گوجه فرنگی
رشد گوجهفرنگی مراحل مشخصی دارد که شامل جوانهزنی، رشد، گلدهی و میوهدهی است. مراحل کلی رشد گوجهفرنگی به شرح زیر است:
جوانهزنی (Germination) معمولاً 5 تا 10 روز مدت زمان آن است و بذرها در شرایط مناسب (رطوبت، دما و نور کافی) شروع به جوانه زدن میکنند. ریشهها و ساقههای کوچک شروع به پیدا شدن میکنند.
نشاء (Seedling Stage) مدت زمان آن 3 تا 6 هفته است و نشاءها به آرامی رشد میکنند و برگهای اول (برگهای واقعی) ظاهر میشوند. این مرحله نیاز به نور و آب کافی دارد و پس از رشد مناسب، نشاءها قابل انتقال به زمین اصلی هستند.
رشد رویشی (Vegetative Growth)گوجهفرنگی در این مرحله رشد رویشی بیشتری دارد. ساقهها ضخیمتر میشوند و برگهای بیشتری تشکیل میشوند. این مرحله به تأمین آب و مواد مغذی مناسب نیاز دارد.
گلدهی (Flowering) مدت زمان 2 تا 4 هفته گلها روی گیاه ظاهر میشوند. این مرحله مهم است زیرا شکوفهها به میوه تبدیل خواهند شد. شرایط آب و هوایی و تغذیه مناسب در این مرحله بسیار حائز اهمیت است.
میوهدهی (Fruiting)مدت زمان 4 تا 8 هفته گلها تبدیل به میوههای کوچک میشوند و به تدریج رشد کرده و بزرگتر میشوند. در این مرحله، گوجهفرنگیها رنگ میگیرند و آماده برداشت میشوند.
برداشت (Harvesting)زمان مناس: زمانی است که گوجهفرنگیها کاملاً رسیده و رنگ آنها مناسب شده است. میوهها باید به آرامی برداشت شوند تا از آسیب به گیاه و سایر میوهها جلوگیری شود.
بعد از برداشت: ممکن است بررسی برای بیماریها و آفات و نیز تیمار مجدد برای کشتهای بعدی لازم باشد.
کودهای مورد نیاز گوجه فرنگی
گوجه فرنگی مانند هر گیاه دیگری در طول دوره رشد از ابتدا تا انتها نیازهایی دارد که باید آنها را به روشهای مختلف تامین کند. گاه این نیازها از طریق خاک تامین میگردد و گاه از طریق آب یا طرق دیگر. گوجه فرنگی در طول دوران رشد از ابتدا تا انتها، به عناصر و ریزمغذی هایی نیاز دارد تا به کمال برسد و میوه دهی کند. این عناصر حیاتی عبارتاند از:
- نیتروژن
- فسفر
- پتاسیم
- کلسیم
- روی
- بوریم
- ریزمغذی ها
این عناصر از طریق کودهای مختلفی در طول دوران رشد و حتی پیش از شروع مراحل کاشت، به خاک اضافه میشوند و یا از طرق مختلفی به گیاه رسانده میشوند. در ادامه به معرفی بهترین کود برای گوجه فرنگی خواهیم پرداخت. استفاده از این کودها طبق آموزش و توضیحاتی که خدمت شما ارائه میکنیم یقینا به بهره وری بهتر شما در کشاورزی منجر خواهد شد.
کود سه بیست (20-20-20) برای گوجه فرنگی
کود 20-20-20، که به عنوان یک کود متعادل شناخته میشود، شامل مقادیر یکسانی از نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) است. این نوع کود به طور خاص برای گیاهان از جمله گوجهفرنگی بسیار مناسب است. به بررسی اهمیت، زمان مصرف و میزان مصرف این کود در گوجه فرنگی میپردازیم:
دلیل اهمیت کود 20-20-20 برای گوجه فرنگی
- تامین مواد مغذی متعادل: این کود به دلیل داشتن نسبت یکسان از نیتروژن، فسفر و پتاسیم، به گیاه کمک میکند تا بهطور متعادل و کارآمد از این عناصر استفاده کند.
- رشد بهینه: نیتروژن به رشد رویشی و تولید برگها کمک میکند، فسفر به تشکیل ریشهها و گلدهی یاری میرساند و پتاسیم موجب تقویت سیستم ایمنی گیاه و افزایش کیفیت میوهها میگردد.
بهترین زمان مصرف کود 20-20-20 برای گوجه فرنگی
- در زمان رشد رویشی: استفاده از کود 20-20-20 در مراحل اولیه رشد گوجه فرنگی به ویژه بعد از جوانهزنی توصیه میشود.
- در زمان گلدهی: استفاده در این مرحله نیز کمک میکند تا تولید میوه به حداکثر برسد.
- هر ۴ تا ۶ هفته: میتوانید در طول دوره رشد گوجهفرنگی، هر ۴ تا ۶ هفته یک بار، کود را کوددهی نمایید.
میزان مناسب مصرف کود 20-20-20 در هر هکتار
- میزان مصرف: معمولاً میزان مصرف کود 20-20-20 بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار پیشنهاد میشود.
- تقسیمبندی: بهتر است این میزان در چند نوبت بهصورت تقسیمشده انجام شود (به عنوان مثال، در دو یا سه نوبت) تا به گیاه بهطور مداوم مواد مغذی برسد.
بهترین کود سه بیست (20-20-20) برای گوجه فرنگی
کود NPK+TE 20-20-20 آیش یک کود متعادل و عمومی است که به دلیل ترکیب مناسب نیتروژن، فسفر و پتاسیم به نسبتهای مساوی ۲۰٪، شهرت زیادی در کشاورزی و باغبانی دارد. این کود برای انواع مختلف گیاهان، از زراعت تا گیاهان زینتی، مناسب است و به رشد سالم و پربار آنها کمک میکند. با این ترکیب، ذخیرهسازی مواد مغذی در خاک بهینه میشود و گیاهان میتوانند به راحتی از این عناصر استفاده کنند.
نیتروژن موجود در این کود به تحریک رشد شاخ و برگهای سبز و قوی کمک میکند، در حالی که فسفر برای توسعه ریشهها و بهبود سیستم زایشی گیاه حیاتی است. پتاسیم نیز به حفظ تعادل آب در گیاه و تقویت ایمنی آن در برابر بیماریها و شرایط نامساعد محیطی کمک میکند. این عناصر غذایی با همکاری یکدیگر باعث افزایش کیفیت محصول و بهبود عملکرد کلی گیاه میشوند.
استفاده از NPK+TE 20-20-20 به ویژه در مواقعی که گیاهان در حال رشد هستند یا در دوره گلدهی قرار دارند، توصیه میشود. این کود میتواند در باغهای میوه، مزارع زراعی و حتی در باغهای خانگی باعث افزایش تولید و بهبود ظاهر گیاهان شود. به دلیل تناسب و ترکیب متوازن این کود، گیاهان قادر به بهرهمندی از تمام نیازهای غذایی خود بهطور همزمان هستند.
کود کلسیم برای گوجه فرنگی
کود کلسیم یکی از انواع کودهای ضروری برای گیاهان به ویژه محصولاتی مانند گوجهفرنگی است. این کود به تأمین کلسیم مورد نیاز گیاه کمک میکند که تأثیر زیادی بر رشد و کیفیت میوه دارد. به بررسی اهمیت، زمان مصرف و میزان مصرف کود کلسیم میپردازیم:
دلیل اهمیت کود کلسیم برای گوجه فرنگی
- تأمین کلسیم: کلسیم برای تشکیل دیوارههای سلولی و ساختار میوهها بسیار حیاتی است. کمبود کلسیم میتواند به مشکلاتی مانند لکههای گلخانهای (blossom end rot) در گوجهفرنگی منجر شود.
- افزایش مقاومت به بیماریها: کود کلسیم میتواند به بهبود سلامت عمومی گیاه کمک کند و موجب افزایش مقاومت گیاه به بیماریها و تنشهای محیطی شود.
- بهبود کیفیت میوه: مصرف کود کلسیم به بهبود کیفیت میوهها، افزایش ماندگاری و طعم آنها کمک میکند.
بهترین زمان مصرف کود کلسیم برای گوجه فرنگی
- قبل از کاشت: بهتر است در زمان آمادهسازی خاک، مقدار کمی از کود کلسیم به خاک اضافه شود.
- در زمان رشد: مصرف کود کلسیم در طول فصل رشد، به خصوص در زمان گلدهی و تشکیل میوه، بسیار مفید است.
- پس از خسارت به گیاه: اگر نشانههای کمبود کلسیم (مانند لکههای گلخانهای) مشاهده شد، باید سریعاً کود کلسیم را اعمال کنید.
میزان مناسب مصرف کود کلسیم در هر هکتار
- میزان مصرف: معمولاً میزان مصرف کود کلسیم بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار پیشنهاد میشود. بسته به نوع کلسیم (کود کلسیم نیتورات، کود کلسیم پتاسیم، و غیره) و تجزیه خاک، این میزان ممکن است متفاوت باشد.
- تقسیمبندی: بهترین روش، تقسیم کردن این میزان به چند نوبت (برای مثال، دو یا سه بار در طول فصل کاشت) است تا گیاه بهطور مداوم کلسیم دریافت کند.
بهترین کود کلسیم برای گوجه فرنگی
آیش اکتیو کلسیم (Active Ca & B-Mg) یک محلول مایع مخصوص است که برای تأمین کلسیم مورد نیاز انواع گیاهان و درختان طراحی شده است. این محصول به گونهای فرموله شده که بتواند جذب کلسیم را به حداکثر برساند و در نتیجه به بهبود سلامت گیاه و کیفیت محصولات کمک کند. کلسیم به عنوان یک عنصر کلیدی در زندگی گیاهان، برای فرآیندهای مختلف متابولیکی و ساختاری ضروری است و نقش اساسی در استحکام دیوارههای سلولی ایفا میکند.
استفاده از آیش اکتیو کلسیم میتواند اثرات مثبتی بر روی رشد و توسعه گیاهان داشته باشد. کلسیم در بهبود ساختار سلولی و دیوارههای سلولی کمک میکند و موجب استحکام و مقاومت گیاه در برابر بیماریها و شرایط محیطی نامساعد میشود. همچنین، این محصول میتواند به افزایش باردهی و بهبود کیفیت میوهها و سبزیجات کمک کند. علاوه بر این، وجود منیزیم و بر در این فرمولاسیون به فرآیند فتوسنتز و تنظیم آب در گیاهان نیز کمک میکند.
برای استفاده مؤثر از آیش اکتیو کلسیم، توصیه میشود که این محصول را با آب مخلوط کرده و به صورت محلول بر روی خاک و برگهای گیاهان اعمال کنید. زمان مناسب برای استفاده از این کود معمولاً در مراحل رشد فعال گیاهان میباشد.
کود روی و بور برای گوجه فرنگی
برای گوجهفرنگی، استفاده از کود آیش اکتیو روی و بور بسیار مؤثر است، زیرا این گیاه به ریزمغذیها برای رشد بهتر و تولید میوههای با کیفیت نیاز دارد. بهطور خاص:
اهمیت روی و بور برای گوجهفرنگی
- روی (Zn): به رشد سلولی و تقسیم سلولی کمک میکند و برای سنتز هورمونها و فرآیندهای متابولیکی ضروری است.
- بور (B): در تشکیل دیواره سلولی و انتقال قندها نقش دارد و کمک میکند تا گوجهفرنگیها بهتر رشد کنند و میوههای با کیفیتتری ارائه دهند.
زمان مصرف کود روی و بور برای گوجه فرنگی
- قبل از کاشت: قبل از شروع فصل، میتوانید خاک را با این کودها غنی کنید.
- در طول رشد: در مراحل مختلف رشد گیاه، بهویژه در زمانی که گلها شروع به ظاهر شدن میکنند، مصرف این کودها میتواند تأثیر مثبتی داشته باشد.
- محلولپاشی: میتوانید در زمان گلدهی و تشکیل میوه، محلولهایی از روی و بور را بهصورت سمپاشی بر روی برگها استفاده کنید.
میزان مصرف کود روی و بور برای گوجه فرنگی
- روی: معمولاً بین ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم در هر هکتار.
- بور: معمولاً بین ۳ تا ۴ کیلوگرم در هر هکتار.
بهترین کود روی و بور برای گوجه فرنگی
در بازار امروز، کودهای متنوع و گوناگونی وجود دارند، اما بر اساس نتایج آزمایشگاهی و بررسی فرمولاسیون مواد، بهترین کود روی و بور موجود در بازار ایران، کود آیش اکتیو روی و بور (Active B-Zn & Ca) است.
آیش اکتیو روی و بور (Active B-Zn & Ca) یک مخلوط شیمیایی مایع است که به طور ویژه برای تأمین عناصر مغذی ضروری گیاهان طراحی شده است. این محصول حاوی مقدار مناسبی از روی، بور و کلسیم میباشد که هر یک نقش کلیدی در رشد گیاهان ایفا میکنند. بور به بهبود فرآیندهای تشکیل سلول و باردهی کمک میکند، در حالی که روی به عنوان یک عنصر مهم در تشکیل پروتئینها و آنزیمها عمل میکند. کلسیم نیز به تقویت ساختار سلولی و بهبود استحکام گیاه کمک میکند.
استفاده از آیش اکتیو روی و بور به کشاورزان این امکان را میدهد که به بهرهوری زراعی خود به طرز چشمگیری افزوده و کیفیت محصولات را بهبود بخشند. این مخلوط شیمیایی به گیاهان کمک میکند تا مواد مغذی را بهتر جذب کنند و باعث میشود که گیاهان مقاومتر و باطراوتتر شوند. در نتیجه، نه تنها باردهی محصولات افزایش مییابد، بلکه کیفیت میوهها و سبزیجات نیز بهبود مییابد.
برای استفاده مؤثر از آیش اکتیو روی و بور، معمولاً بهتر است که آن را با آب مخلوط کرده و به عنوان یک محلول بر روی خاک یا برگ گیاهان اسپری کنید. دقت در رعایت نسبتهای توصیه شده و زمانهای مناسب استفاده از جمله نکات مهم در دستیابی به بهترین نتایج است
محلول سولوپتاس
محلول سولوپتاس یکی از کودهای پتاسیمی است که به دلیل بالاترین غلظت پتاسیم در آن بسیار مورد استفاده قرار میگیرد. این کود میتواند تأثیرات مثبتی بر روی رشد و تولید گوجهفرنگی داشته باشد. به بررسی اهمیت، زمان مصرف و میزان مصرف کود سولوپتاس برای گوجهفرنگی میپردازیم:
دلیل اهمیت سولوپتاس برای گوجهفرنگی
- افزایش کیفیت میوه: پتاسیم در تشکیل و کیفیت میوهها نقش بسیار مهمی دارد و میتواند به بهبود طعم و ماندگاری گوجهفرنگی کمک کند.
- تقویت سیستم ایمنی: سولوپتاس به تقویت تابآوری گیاه در برابر بیماریها و تنشهای محیطی کمک میکند.
- تنظیم آب: پتاسیم به تنظیم تعادل آبی گیاه کمک میکند و در نتیجه گیاه میتواند بهطور مؤثرتری از آب استفاده کند.
بهترین زمان مصرف کود سولوپتاس
- قبل از کاشت: میتوانید سولوپتاس را قبل از کاشت به خاک اضافه کنید تا پتاسیم لازم برای رشد اولیه گیاه فراهم شود.
- در زمان رشد: در مراحل میانی و پایانی رشد، بهخصوص زمانی که گیاه مشغول گلدهی و تشکیل میوه است، استفاده از این کود بسیار مؤثر است.
- محلولپاشی: در صورت کمبود پتاسیم، میتوانید بهعنوان محلولپاشی روی برگها نیز استفاده کنید.
میزان مناسب مصرف کود سولوپتاس در هر هکتار
- میزان مصرف: معمولاً مصرف سولوپتاس بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار پیشنهاد میشود. این میزان بسته به نوع خاک، دوره رشد و شرایط محیطی ممکن است متفاوت باشد.
- تقسیمبندی: میتوانید این مقدار را در طول دوره رشد به چند نوبت (بهعنوان مثال، دو یا سه بار) تقسیم کنید.
هیومیک اسید
هیومیک اسید یکی از مواد آلی است که به عنوان کود و بهبوددهنده خاک مورد استفاده قرار میگیرد. این ماده به خاطر خواص پتراکم، تغذیهای و بهبود دهنده خاک بسیار ارزشمند است. به بررسی اهمیت، زمان مصرف و میزان مصرف هیومیک اسید میپردازیم:
دلیل اهمیت هیومیک اسید
- بهبود ساختار خاک: هیومیک اسید باعث بهبود ساختار خاک، افزایش نفوذپذیری و نگهداری آب میشود و به ایجاد شرایط مناسب برای رشد ریشه گیاه کمک میکند.
- افزایش جذب مواد مغذی: این ماده قادر است جذب مواد مغذی مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم را افزایش دهد و به گیاه کمک کند تا بهتر از منابع غذایی موجود در خاک بهرهبرداری کند.
- تقویت سیستم ریشه: هیومیک اسید میتواند به توسعه سیستم ریشه گیاه کمک کند و موجب مقاومت بهتر به تنشهای محیطی شود.
- فعالسازی میکروارگانیسمهای خاک: این ماده باعث رشد و افزایش فعالیت میکروارگانیسمهای مفید در خاک میشود که خود به بهبود کیفیت خاک و رشد گیاهان کمک میکند.
بهترین زمان مصرف هیومیک اسید
- قبل از کاشت: میتوان هیومیک اسید را قبل از کاشت به خاک اضافه کرد تا شرایط بهتری برای جوانهزنی و رشد اولیه گیاه فراهم شود.
- در طول دوره رشد: در مواقعی که گیاه در حال تولید میوه است یا اگر نشانههایی از کمبود مواد مغذی مشاهده شود، مصرف هیومیک اسید مفید خواهد بود.
- محلولپاشی: همچنین میتوان آن را بهصورت محلولپاشی روی برگها استفاده کرد، بهخصوص در مواقعی که گیاه به حمایت بیشتری نیاز دارد.
میزان مناسب مصرف هیومیک اسید در هر هکتار
- میزان مصرف: معمولاً مصرف هیومیک اسید بین ۲۰ تا ۵۰ کیلوگرم در هکتار بسته به نوع خاک و نیاز گیاهان پیشنهاد میشود.
- تقسیمبندی: میتوانید این مقدار را در چند نوبت در طول فصل رشد به خاک اضافه کنید.
کود NPK + TE 10-50-10
کود NPK با نسبت 10-50-10 به همراه عناصر ریزمغذی (TE) یکی از کودهای قوی برای کشت گوجهفرنگی است. این کود حاوی نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) به نسبت متفاوتی است که میتواند نیازهای خاص گیاه را تأمین کند. در ادامه به توضیح اهمیت، زمان مصرف و میزان مصرف این کود برای گوجهفرنگی میپردازیم.
دلیل اهمیت کود NPK + TE 10-50-10
- فسفر بالا: نسبت بالای فسفر در این کود باعث تقویت سیستم ریشه و افزایش گلدهی میشود. فسفر برای تشکیل میوه و کیفیت آنها اهمیت دارد.
- پتاسیم: پتاسیم به بهبود کیفیت میوه و استقامت گیاه در برابر بیماریها و تنشها کمک میکند. همچنین تاثیر مثبتی بر طعم و رنگ میوه دارد.
- عناصر ریزمغذی (TE): وجود ریزمغذیها مانند آهن، روی و بور میتواند به بهبود عملکرد و افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماریها و تنشهای محیطی کمک کند.
بهترین زمان مصرف کود NPK + TE 10-50-10
- قبل از کاشت: میتوانید مقداری از این کود را به عنوان کود پایه قبل از کاشت در خاک مخلوط کنید. این کار به آمادهسازی خاک و تأمین مواد مغذی در ابتدای رشد کمک میکند.
- در زمان گلدهی: بهترین زمان برای استفاده از این کود در مرحله گلدهی و تشکیل میوه است، زیرا در این زمان به فسفر و پتاسیم بیشتری نیاز است.
- پس از برداشت جوانهها: میتوانید کود را در زمانهای مناسب پس از برداشت میوهها نیز استفاده کنید تا خاک دوباره تقویت شود و آماده برای کشت بعدی باشد.
میزان مناسب مصرف کود NPK + TE 10-50-10 در هر هکتار برای گوجهفرنگی
- مقدار مصرف: معمولاً میزان مصرف این کود برای گوجهفرنگی بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلوگرم در هکتار پیشنهاد میشود. بسته به شرایط خاک و نیاز گیاه، این مقدار ممکن است متغیر باشد.
- تقسیمبندی مصرف: برای بهترین نتیجه، میتوان مصرف این کود را در دو یا سه نوبت انجام داد، بهویژه در زمانهایی که گیاه به فسفر و پتاسیم بیشتری نیاز دارد.
برداشت گوجه فرنگی
برداشت گوجهفرنگی یکی از مراحل مهم و حیاتی در کشت این محصول است. زمان و روش برداشت میتواند به کیفیت میوه و عملکرد کلی تأثیر زیادی بگذارد. در ادامه به نکات کلیدی درباره برداشت گوجهفرنگی اشاره می کنیم.
زمان برداشت
- رسیدگی: گوجهفرنگیها هنگامی که به رنگ قرمز (برای انواع قرمز) یا به رنگهای دیگر (مثل زرد یا نارنجی برای انواع دیگر) درآمده و کمی نرم شدند، آماده برداشت هستند.
- سن محصول: معمولاً گوجهفرنگیها حدود ۶۰ تا ۸۰ روز پس از کشت، بسته به نوع و شرایط محیطی، آماده برداشت میشوند.
- توجه به شرایط آب و هوایی: در روزهای تابستانی گرم و آفتابی، میوهها سریعتری به بلوغ میرسند. بنابراین، شرایط هوا را در زمان برداشت در نظر بگیرید.
روش برداشت
- برداشت دستی: بهترین روش برای برداشت گوجهفرنگی، استفاده از برداشت دستی است. این روش به کاهش آسیب به گیاه و میوه کمک میکند.
- استفاده از قیچی: برای جلوگیری از آسیب به گل و میوههای در حال رشد، میتوانید از قیچیهای باغبانی برای قطع ساقههای میوه استفاده کنید.
- جمعآوری به آرامی: میوهها باید به آرامی جمعآوری شوند تا از له شدن و آسیب دیدن آنها جلوگیری شود.
برای برداشت گوجهفرنگی، میوه باید با چرخاندن آرام برای جداسازی ساقه برداشت شود. در اغلب ارقام، ساقهها به راحتی آزاد میشوند و به آنها بدون اتصال گفته میشود. در برخی ارقام، یک لایه جداکننده طبیعی در محل اتصال میوه و ساقه تشکیل میشود که به آن «متصل» گفته میشود.
در این حالت، برداشتکنندگان باید میوه را به آرامی در دست بگیرند و با انگشت شست به سمت بالا بکشند و با انگشت اشاره به ساقه فشار وارد کنند. سپس ساقه باید قبل از گذاشتن میوه در جعبه به دقت برداشته شود تا از ایجاد زخم روی میوه جلوگیری شود.
نکات مهم در برداشت
- چک کردن منظم: به صورت منظم میوهها را بررسی کنید و به محض رسیدگی آنها را برداشت کنید. این کار به بهبود کیفیت و طراوت میوهها کمک میکند.
- درجه بندی میوهها: میوههای برداشت شده را از نظر اندازه و کیفیت درجهبندی کنید و میوههای آسیبدیده را جدا کنید.
- نگهداری بعد از برداشت: گوجهفرنگیها باید در دما و رطوبت مناسب نگهداری شوند. دماهای پایین میتوانند به فساد میوهها منجر شوند.
توصیه میشود که بیش از ۱۰ کیلوگرم میوه یا به عبارتی دیگر، بیش از ۴۰ عدد گوجهفرنگی در داخل جعبه قرار داده نشود. در غیر این صورت، گوجهفرنگیهای موجود در ته جعبه ممکن است متحمل فشار بیش از حد شوند. این مسئله بهویژه برای میوههایی که هنگام بعدازظهر برداشت میشوند و دمای محصول بالاست، مشکلساز است.
میزان برداشت و سودآوری
- عملکرد بالا: با مدیریت صحیح و برداشت به موقع، میتوانید عملکرد بالایی را از مزرعه گوجهفرنگی خود برداشت کنید. بسته به نوع و شرایط کشت، میانگین برداشت میتواند از ۲۰ تا ۸۰ تن در هکتار متفاوت باشد.
بهترین زمان برداشت گوجه فرنگی
بهترین زمان برداشت گوجهفرنگی به شرایط بلوغ میوه و رنگ آن بستگی دارد.
رنگ و رسیدهگی
- قرمز: گوجهفرنگیها باید به رنگ قرمز (یا رنگ متناسب با واریته) درآیند. این مرحله نشاندهنده رسیدن میوهها به نقطه عالی برداشت است.
نرمشدن اندکی: میوهها باید در لمس کمی نرم باشند. اگر خیلی سفتاند، به احتمال زیاد هنوز نرسیدهاند.
زمان برداشت
- در طول روز: بهترین زمان برای برداشت گوجهفرنگی، صبح زود است. در این زمان دما پایینتر است و میوهها تازهتر و با کیفیتتر باقی میمانند.
بررسی منظم
- چک کردن روزانه: گوجهفرنگیها را به صورت روزانه بررسی کنید. این کار به شما کمک میکند تا میوههای رسیده را برداشت کنید و از خراب شدن آنها جلوگیری کنید.
شرایط آب و هوایی
- پس از باران: اگر باران داشتهاید، ممکن است بهتر باشد چند روز صبر کنید تا زمین خشک شود و میوهها کاملاً خشک باشند تا در حین برداشت خراب نشوند.
مدت زمان پس از کاشت
- معمولاً گوجهفرنگیها حدود ۶۰ تا ۸۰ روز پس از کاشت آماده برداشت هستند، اما این زمان بسته به نوع واریته و شرایط کاشت ممکن است متفاوت باشد.
نشانه های گوجه فرنگی رسیده چیست؟
نشانههای رسیده بودن گوجهفرنگی شامل چند ویژگی اساسی است. اولین نشانه، رنگ آن است که باید به رنگ قرمز درآید، اما بسته به نوع واریته ممکن است زرد، نارنجی یا بنفش نیز باشد. دومین نشانه، نرمی گوجهفرنگی است که باید کمی نرمتر از میوههای نارس باشد؛ اگر سفت باشد، هنوز نرسیده است.
عطر و بوی دلپذیر نیز از دیگر نشانههای رسیده بودن است؛ گوجهفرنگیهای رسیده عطر خوشایندی دارند که از فاصله نزدیک قابل حس است. همچنین، وقتی گوجهفرنگی به خوبی رسیده باشد، معمولاً به راحتی از ساقه جدا میشود؛ اگر برای جدا کردن آن نیاز به فشار زیاد دارید، هنوز نرسیده است. در نهایت، ظاهر میوه باید بدون ترک یا آسیب باشد، زیرا وجود ترکها میتواند نشانه نارس بودن یا نوسانات آبی باشد.
مراحل رسیدگی میوه گوجه فرنگی از راست به چپ:
سبز، شکست، دگرگونی، صورتی، قرمز روشن و قرمز
مراحل رسیدن گوجهفرنگی به شرح زیر است: مرحله 1: رسیده و سبز – در این مرحله، میوه هنوز سبز است. مرحله 2: شکست – در این مرحله، تغییر رنگ از سبز به سبز متمایل به زرد، صورتی یا قرمز در انتهای گلگاه میوه مشاهده میشود. مرحله 3: دگرگونی – در این مرحله، بیشتر از 10 درصد و کمتر از 30 درصد سطح میوه به رنگ سبز متمایل به زرد، صورتی، قرمز یا ترکیبی از رنگها تغییر میکند.
مرحله 4: صورتی – در این مرحله، بیشتر از 30 درصد و کمتر از 60 درصد سطح میوه صورتی یا قرمز میشود. مرحله 5: قرمز کمرنگ – در این مرحله، بیشتر از 60 درصد و کمتر از 90 درصد سطح میوه قرمز میشود. مرحله 6: قرمز رسیده – در این مرحله، بیشتر از 90 درصد سطح میوه قرمز میشود.
بهترین روش های نگهداری و انبار گوجه فرنگی
گوجهفرنگی، از جمله محصولاتی است که در برابر تغییرات دما بسیار حساس عمل میکند و به دلیل تولید گاز اتیلن، داشتن شرایط تهویه مناسب در محیط نگهداری از آن بیش از پیش حیاتی میشود. در صورتی که مدت زیادی در دمای پایینتر از 7 درجه نگهداری گردد، موجب پیدایش عوارض ناشی از سرما در آن میشود که نشانه آن بروز رنگ ارغوانی روی گوجهفرنگی و نرم شدن آن است.
دمای بهینه برای نگهداری گوجهفرنگی به مرحله رسیدگی آن بستگی دارد. میوههای برداشتشده در مرحله سبز بالغ باید در دمای 13 تا 20 درجه سانتیگراد نگهداری شوند تا ماندگاری حدود 4 هفتهای داشته باشند. نگهداری در دماهای بالای 25 درجه سانتیگراد به تولید میوههای نرم و قرمز روشن منجر میشود، و در دماهای بالای 35 درجه، میوههای سبز بالغ قرمز نمیشوند.
گوجهفرنگیهای کاملاً قرمز را میتوان در 10 درجه سانتیگراد به مدت 7 تا 10 روز نگهداری کرد، اما نگهداری در کمتر از 10 درجه موجب سرمازدگی و عدم تکمیل مراحل رسیدگی میشود. برای میوههای صورتی یا قرمز روشن، خنکسازی فوری پس از برداشت ضروری است تا از رسیدگی بیش از حد جلوگیری شود. کنترل دما در حفظ کیفیت و افزایش ماندگاری میوه بسیار مهم است.
برای حفظ کیفیت گوجهفرنگی و جلوگیری از پژمردگی، رطوبت نسبی بالا ضروری است. بهترین روش برای انبار کردن آنها استفاده از سردخانه است که امکان نگهداری طولانیمدت را فراهم میکند. دمای مناسب برای نگهداری گوجهفرنگی در سردخانه بین 10 تا 13 درجه سانتیگراد است، زیرا دماهای پایینتر میتوانند بافت و طعم میوه را تغییر دهند. همچنین، رطوبت محیط باید در حدود 85 تا 90 درصد حفظ شود تا از فساد و کپکزدن جلوگیری شود.
گوجهفرنگیها باید از دیگر میوهها جدا نگهداری شوند، زیرا برخی میوهها مانند موز گاز اتیلن تولید میکنند که میتواند موجب رسیدن ناخواسته آنها شود. استفاده از بستهبندیهای تهویهدار و بررسی دورهای گوجهفرنگیها برای جلوگیری از آفات و فساد نیز مهم است. با رعایت این نکات، میتوانید گوجهفرنگیها را برای مدت طولانیتری در سردخانه نگهداری کرده و از طعم و کیفیت عالی آنها بهرهمند شوید.